w której wynaleziono ją w okresie rękodzielniczym, a mianowicie w końcu 17-go wieku, i w której przetrwała aż do lat osiemdziesiątych 18-go stulecia[1], nie wywołała bynajmniej żadnej rewolucji przemysłowej. Raczej odwrotnie, stworzenie maszyn narzędziowych uczyniło koniecznem zrewolucjonizowanie maszyny parowej. Odkąd człowiek, zamiast działać narzędziem ma przedmiot pracy, działa już tylko jako siła napędowa na maszynę roboczą, muskuły ludzkie stały się przypadkową postacią siły napędowej i mogły być zastąpione przez wiodę, wiatr, parę i t. d. Nie wyłącza to oczywiście, iż zmiana taka wymaga nieraz wielkich przekształceń technicznych w mechanizmie, zbudowanym początkowo wyłącznie dla siły napędowej ludzkiej. Dziś wszelkie nowe maszyny, które dopiero muszą torować sobie drogę, jak maszyny do szycia, maszyny piekarskie i t. p., jeżeli cel ich nie wyłącza zgóry zastosowania na drobną skalę, są budowane tak, aby mogły być pędzone bądź siłą ludzką, bądź siłą czysto mechaniczną.
Maszyna, będąca punktem wyjścia rewolucji przemysłowej, na miejsce robotnika, działającego jednem tylko narzędziem, stawia mechanizm, który działa naraz masą narzędzi jednakowych lub jednego rodzaju, a poruszany jest jedną tylko siłą napędową, bez względu na jej rodzaj[2]. Mamy tu już maszynę, ale dopiero jako prosty element produkcji maszynowej.
Wzrost rozmiarów maszyny roboczej oraz liczby jej narzędzi, czynnych równocześnie, wymaga mechanizmu poruszającego o większej masie; zkolei zaś mechanizm ten dla pokonania własnego oporu wymaga siły napędowej potężniejszej niż ludzka, nie mówiąc już o tem, iż człowiek jest bardzo niedoskonałym środkiem wytwarzania ruchu ciągłego i jednostajnego. Jeżeli człowiek działa już tylko jako prosta siła napędowa, jeżeli więc maszyna narzędziowa zajęła miejsce narzędzia, to siły przyrody mogą zastąpić go, jako — się napędową. Ze wszystkich wielkich sił napędowych, przekazanych nam przez okres rękodzielniczy, najgorszą była siła końska, poczęści dlatego, że koń
- ↑ Została ona wprawdzie bardzo ulepszona przez Watta, jako tak zwana maszyna parowa o działaniu prostem, lecz i w tej formie pozostała poprostu maszyną do pompowania wody i solanki.
- ↑ „Połączenie tych wszystkich prostych narzędzi, wprawianych w ruch przez jeden motor, stanowi maszynę“ (Babbage; „On the economy of machinęry. London 1832“).
