Przy przejściu od formy A do formy B i od formy B do formy C zachodziły istotne zmiany. Natomiast forma D niczem się nie różni od formy C, prócz tego, że zamiast płótna — złoto znajduje się w ogólnej formie równoważnej. Złoto w formie D pozostaje tem, czem było płótno w formie C: powszechnym równoważnikiem. Postęp polega tylko na tem, że forma powszechnej bezpośredniej zamienialności, czyli powszechna forma równoważna, zrosła się obecnie, mocą społecznego zwyczaju, ze szczególną, postacią przyrodzoną towaru-złota.
Złoto tylko dlatego występuje wobec innych towarów jako pieniądz, ponieważ już przedtem występowało wobec nich jako towar. Podobnie jak wszystkie inne towary, funkcjonowało ono również jako równoważnik, bądź jako jedyny równoważnik w odosobnionych aktach zamiany, bądź też jako poszczególny równoważnik obok innych towarów. Powoli rozszerzał się zakres, w którym funkcjonowało jako ogólny równoważnik. Z chwilą, gdy w świecie towarów zdobyło monopol na to szczególne miejsce w wyrazie wartości, stało się towarem-pieniądzem i dopiero od tej chwili, gdy stało się towarem-pieniądzem, forma D wyodrębnia się z formy C, forma ogólna wartości przeistacza się w formę pieniężną.
Prosty wyraz względny wartości jakiegoś towaru, naprzykład płótna, w towarze czynnym już jako pieniądz, naprzykład w złocie, stanowi formę ceny.
„Formą ceny“ płótna jest więc:
20 łokci płótna = 2 uncjom złota,
lub też, gdy funt sterling staje się nazwą uncji złota:
20 łokci płótna = 2 funtom sterlingom.
Trudności, które nastręcza pojęcie formy pieniężnej, ograniczają się do zrozumienia ogólnej formy równoważnej, a więc i całej ogólnej formy wartości, formy C. Formę C wyprowadzamy z formy B, rozwiniętej formy wartości, a jej pierwiastkiem, jej składnikiem podstawowym jest forma A: 20 łokci płótna = 1 surdutowi lub x towaru A = y towaru B. Prosta forma wartości jest więc zawiązkiem formy pieniężnej.
Towar wydaje się na pierwszy rzut oka czemś samo przez się zrozumiałem i trywjalnem (powszechnie znanem). Bliższy roz-
