Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/51

jak ludzie pracują w jakikolwiek bądź sposób jedni dla drugich, praca ich przybiera formę społeczną.
 Skąd więc pochodzi zagadkowy charakter wytworu pracy, przybierającego formę towaru? Oczywiście, z tej formy właśnie. Równość ludzkich prac otrzymuje rzeczową postać jednakowej wartości przedmiotowej wytworów pracy, czas jako miernik wydatku ludzkiej siły roboczej przybiera postać miernika wartości wytworów pracy, wreszcie stosunki wzajemne wytwórców, stwierdzające ów społeczny charakter ich prac, przybierają formę społecznego stosunku między samemi wytworami pracy.
 Tajemnica formy towarowej polega więc poprostu na tem, że ukazuje ona ludziom społeczne cechy ich własnej pracy nie wprost, lecz w odbiciu, jako rzeczowe cechy wytworów ich pracy, jako społeczne cechy przyrodzone tych rzeczy; w tem zwierciadle społeczny stosunek wytwórców do ogółu przybiera kształt niezależnego od nich społecznego stosunku samych przedmiotów.
 Dzięki temu quid pro quo (przestawieniu) wytwory pracy stają się towarami, rzeczami zmysłowemi, a zarazem ponadzmysłowemi, społecznemi. Podobnie oddziaływanie świetlne pewnej rzeczy na nerw wzroku nie ujawnia się jako subjektywne pobudzenie samego nerwu, lecz jako przedmiotowy obraz rzeczy nazewnątrz oka. Ale przy patrzeniu światło pada naprawdę z jednej rzeczy, przedmiotu zewnętrznego, na inną rzecz — na oko.
 Jest to stosunek fizyczny między fizycznemi przedmiotami. Natomiast forma towarowa i stosunek wartościowy wytworów pracy, w którym ona znajduje wyraz, nie ma nic wspólnego z fizyczną naturą tych wytworów i z wynikającemi z niej stosunkami między rzeczami. Jest to społeczny stosunek pomiędzy ludźmi, przyjmujący tu dla nich ułudną postać stosunku pomiędzy rzeczami. Aby więc znaleźć analogję, trzeba się wznieść do mgłą otoczonego świata religijnych wyobrażeń. W tym bowiem świecie wytwory ludzkiego umysłu są obdarzone własnem życiem i jako samodzielne postacie wchodzą w stosunki ze sobą i z ludźmi. Podobnie dzieje się w świecie towarów z wytworami ludzkiej ręki. Nazywam to fetyszyzmem; przywiązuje się on do wytworów pracy, odkąd są produkowane jako towary; jest dlatego nieodłączny od produkcji towarowej.
 Fetyszystyczny ten charakter świata towarów wynika, jak to wykazał poprzedzający rozbiór, ze szczególnego społecznego charakteru pracy, wytwarzającej towary.