wyraz w zmianie cen tych towarów, które w siedlisku produkcji kruszców szlachetnych bezpośrednio są, na nie wymienione. Mianowicie na. niższym szczeblu rozwoju społeczeństwa burżuazyjnego wielka część innych towarów przez długi czas jeszcze określa swą cenę zapomocą dawnej wartości miernika kruszcowego, przestarzałej już i nie odpowiadającej rzeczywistości. Jednakże jeden towar zaraża drugi nową swą ceną przez swój stosunek wartościowy do niego, ceny złote i srebrne towarów wyrównywają się stopniowo w stosunku wyznaczonym przez swą wartość, aż wreszcie wszystkie towary otrzymują cenę odpowiadającą zmienionej wartości kruszca pieniężnego. Procesowi temu towarzyszy stały wzrost ilości kruszców szlachetnych, wstępujących w obieg wzamian za towary, bezpośrednio na nie wymieniane. W miarę więc jak się uogólnia wyrównanie poziomu cen towarów, czyli w miarę jak się rozpowszechnia ocena ich wartości według zmniejszonej i dalej zmniejszającej się do pewnego punktu wartości kruszcu, narasta w tym samym stosunku nadwyżka kruszcu, niezbędna do zrealizowania zwiększonych cen. Jednostronna obserwacja skutków odkrycia nowych kopalń srebra i złota doprowadziła w 17-ym, a zwłaszcza w 18-ym wieku, do błędnego wniosku, jakoby ceny towarów dlatego wzrosły, że zwiększona ilość złota i srebra pełniła funkcję środka obiegu. W dalszym ciągu wykładu będziemy przyjmowali wartość złota za daną zgóry, tak jak to się ma istotnie w chwili określenia cen.
Przy tem założeniu suma środków obiegu jest wyznaczona przez sumę cen do zrealizowania. Jeśli przypuścimy w dodatku, że cena każdego rodzaju towaru jest dana zgóry, to suma cen towarów będzie oczywiście zależała od ilości towarów, znajdujących się w obiegu. Nie trzeba się bardzo głowić, aby zrozumieć, że jeśli korzec pszenicy kosztuje 2 f. st., to 100 korcy kosztuje 200 f. st., 200 korcy — 400 f. st. i t. d., że więc wraz z masą pszenicy wzrasta suma pieniędzy, która z nią przy sprzedaży zamienia się miejscami.
W przypuszczeniu, że ilość towarów jest określona zgóry, ilość obiegających pieniędzy wzrasta i spada zależnie od wahań cen towarów. Wzrasta wraz ze zwiększeniem sumy cen towarów, zmniejsza się z jej spadkiem. Dla tego nie potrzeba wcale, aby ceny wszystkich towarów wzrosły lub zmniejszyły się jednocześnie; wzrost lub zniżka cen pewnej ilości najważniejszych artykułów wystarcza, aby ogólna suma cen towarów, rzuconych na
Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/99
Wystąpił problem z korektą tej strony.
