Strona:PL Orzeszkowa+Garbowski-Ad astra Dwugłos.djvu/319

z obejmującym je zewsząd bezmiarem wszechświata. Wiem to samo, jak wprzódy wiedziałem, że za kręgiem zjawisk zmysłowych i poznawalnych, który, jakkolwiekbyśmy go rozszerzali niezmordowaną myślą, ograniczonym pozostać musi na zawsze, istnieje niepoznawalność bezgraniczna i nieubłagana, z której, jak z pierworodnej krynicy biją wszystkie nasze jaźni, treści, rozkosze i męki — i że ta Niepoznawalność będzie na zawsze dla pewnej kategoryi umysłów krzesiwem, wzniecającem żądze wiedzy, i gasidłem, oblewajacem je gorzką wodą zniechęceń i zwątpień. Wiem, jak wiedziałem, że za doczesnością ukrywa się wieczność, której nie pojmę nigdy, choćbym był królem ziemskich duchów, i że ta doczesność jest marną i kruchą, i że marniejszą jeszcze, lichszą, czynią ją tłumy ludzkie marne i liche. I gardzę tak, jak dawniej gardziłem, oddawaniem się rzeczom marnym i lichym — pragnę tak, jak dawniej pragnąłem, siłą i czystością ducha wzbijać się nad nizkie poziomy tłumów.
 Lecz myślę teraz o tem, o czem dawniej nie myślałem że życie naszej planety i życie rozsianych po niej tworów są, obok niezmiernej prawdy Wszechświata, jego bezmiarów i jego olśniewających blasków, jego początków i jego celów, drugą prawdą, ograniczoną, pełną zatajonych po rozdołach i przepaściach żałości i rozpaczy, lecz dla mnie, jako dla ziemskiego tworu, równą tamtej w wielkości i wadze.
 Pierwsza z tych prawd nie unicestwia bynajmniej drugiej, i nie byłbym w stanie pojęciem choćby tylko zaczepić o pierwszą, gdyby nie istniała druga. Tamta olśniewa wyobraźnię moją i każe mi uchylać czoła przed obejmującą mię zewsząd, nieograniczoną i niepojętą, potęgą i tajemnicą — ta, wsącza mi się do serca tożsamością natury i kolei, wzywając wszystkie me siły, aby wzrostowi i szczęściu jej były pożyteczne.
 Myślę o tem, o czem nie myślałem dawniej, że służyć można ogromowi przez małość, nieskończoności przez ograniczoność, wieczności przez doczesność, nieznanemu pra-źródłu wszystkich bytów przez wspieranie i wzbogacanie tego bytu