giem pewnej liczby zjawisk zmienia się przebieg innych; jeżeli więc idzie o to, aby ująć w całość pewną dziedzinę spostrzeganych zjawisk, lub utworzyć z nich system, to należy wprowadzić do mechaniki pojęcie wzajemnego związku ruchów, którego wyrazem metafizycznym jest zasada przyczynowości. Nie będziemy tu zastanawiali się nad źródłem tej zasady i nad znaczeniem filozoficznem pojęcia przyczyny; powiemy tylko, że w mechanice przyczynowość sprowadza się do wyrażenia związku, zachodzącego pomiędzy elementami badanych zjawisk lub ruchów. Czy ten związek „istnieje“ w samej przyrodzie, ukryty w głębiach uważanej za niedościgłą istoty rzeczy, czy jest wynikiem konieczności tkwiącej w umyśle, czy wreszcie jest wynikiem jednego i drugiego czynnika — pytania tego mechanika nie rozstrzyga i rozstrzygnąć nie może. Ona szuka tylko funkcyj matematycznych, wyrażających zależności pomiędzy zjawiskiem lub grupą zjawisk, określonych za pomocą pewnych elementów a, b, c..., a innem zjawiskiem lub grupą zjawisk, określonych za pomocą elementów a’, b’, c’... [1]. Idzie więc w mechanice przedewszystkiem o to, aby znaleźć takie zjawisko lub taki układ zjawisk zasadniczych, określonych za pomocą pewnych elementów A, B, C,... z którym możnaby zestawić całą dziedzinę badanych zjawisk w podobne związki matematyczne. To zjawisko lub ten układ zjawisk lub faktów elementarnych stanowi podstawy mechaniki, w nim zawierają się jej pewniki lub postulaty. Ze stanowiska realnego można te postulaty nazwać zasadniczemi prawami przyrody; ze stanowiska formalnego są one postulatami, albo, jeżeli chcemy, hypotezami, stanowiącemi podstawę umiejętności. Pogląd pierwszy znajduje usprawiedliwienie swoje w tem, że dojście do praw podstawowych wymagało uprzednio drogi doświadczalnej; drugi przez to, że są one z jednej strony wyidealizowanym wynikiem doświadczenia, z drugiej zaś układ ich może uledz w pewnej mierze zmianie podobnej, jakiej doznał układ geometryi euklidesowej w przejściu do geometryi ogólnej.
- ↑ Porówn. Mach. Die Geschichte und die Wurzel des Satzes von der Erhaltung der Arbeit, 1872.
