Strona:PL Samuel Dickstein - Matematyka i rzeczywistość szkic.pdf/31

ten układ współrzędnych, względem którego oznaczyć mamy położenie danego ciała? Czy spoczynek, o jakim mowa, jest więc względny, t. j. względem ziemi, słońca, gwiazd stałych, czy bezwzględny? Co mamy rozumieć przez spoczynek bezwzględny w przyrodzie?
 Też same uwagi zastosować można do innych ustępów pierwszego prawa. Mowa tam o ruchu prostoliniowym i jednostajnym ciała, na które nie działają siły zewnętrzne, t. j. ciała pozostawionego samemu sobie. Ruch możemy określić tylko względnie, t. j. odnosząc ciało do pewnego układu współrzędnych. Gdzież jest ten układ, względem którego ciało, poruszając się bez działania siły, opisuje linią prostą ruchem jednostajnym? Jeżeli opisuje linią prostą względem powierzchni ziemi, to z pewnością nie opisuje jej względem układu, którego początek znajduje się w środku słońca; jeżeli kreśli prostą względem tego ostatniego, to nie opisze jej względem układu, którego początek znajduje się np. w środku Syriusza. Jak więc rozumieć mamy ruch prostoliniowy i jednostajny ciała, poruszającego się wskutek bezwładności? Pomijam trudności, jakie tkwią w określeniu ruchu jednostajnego, odbywającego się przez całą nieskończoność, bo poprzednie uwagi wystarczają już do wykazania ważności pytań zasadniczych, tkwiących w pojęciu bezwładności. Jak więc rozumieć mamy to prawo? Czy jest ono prawdą, czy może być podstawą umiejętnego badania przyrody, czy zgadza się z doświadczeniem i nie prowadzi do błędów?
 Odpowiedź jest prosta. Prawo bezwładności z całem zaufaniem stosować można; zgodne jest ono bowiem z istotą wszelkiego dochodzenia i badania naukowego. Odkrytem zostało ono na drodze doświadczalnej przez badanie ciał poruszających się na powierzchni ziemi w jej bliskości. Nie ma tu wprawdzie ciał, na które nie działa żadna „siła zewnętrzna“; ciał, „pozostawionych zupełnie samym sobie“, ale są ciała, co do których w pewnej mierze i w pewnych granicach takie założenie (przybliżone) uczynić można; ta-