im o niebie dopiéroż zbawieniu dusznem nie śniło: bo dusze swoje z ciały pospołu palili i grzebli, o których nieśmiertelności czytając jeden Platonowe pisma dobrowolnie wskoczył w morze i utonął, a wzdy nas z cnoty, miłości, czystości, trzeźwości, stateczności sądzić będą, dla któréj więcéj ich pomarło, dobréj tylko po śmierci intuitu[1] sławy, niżeliby dziś dla wiecznego zbawienia chrześcijańskich ludzi. Druga rzecz wielkiego podziwienia godna, że jako w cnocie tak i w dowcipie pierwsze one wieki, siła mają przed nami. Zacoż teraz pisma nasze, kazania, oracye, listy nawet stoją bez dawnych autorów, których jeśli nie wszystkich inszemi słowy, tedy wielką część w uczonych recytujemy sentencyach. Czego azaż mi same nie poświadczą Proszowice, gdzie za psa simplex veritatis o ratio[2], jeżeli jéj Tacyt, albo Tullius, albo Seneka nie okrasi. Opale wszytko dla Boga, gdziebykolwiek nasz teraźniejszy tak wypolerowany, wykształtowany, wystrugany, że już ledwie nie puknie od wielkiéj subtelności, jako ona bańka wydęta im się barziéj szkli, tym jest cieńsza i bliższa zginienia; gdzieby, mówię, wiek nasz i eksperyencyą starszym będąc dwiema tysięcy lat, a dies diem docet[3], i biedna pernoktata siła ma przed wczorajszym i nową niebieską nauką wsparty miał utroque excellere[4]: cnotą naprzód, wiedząc, że i na tym świecie równą z pogany dawnemi sławą, która post funera vivit[5] i na onym przyszłym. Czego nie słychało bogactwo, żywot wiecznie szczęśliwy pewną mieć będzie zapłatę. Nauką zaś, która za czasem rośnie (bo assiduo addiscentes ad senium pervenimus[6]), mielibyśmy celować młodszy świat, ale że za nim w obojga tem mydło wozimy. Czy kto szatan za odjęciem sobie przez Chrystusa Pana tamtego świata, pilniéj około nas i zguby naszéj chodzi, w czem się my postrzedz nie możemy, ale indormimus vihis saeculi nostri[7], jako na miękkiéj rozwalając się w nałogach grzechów naszych poduszce: bo u poganów taka była rigida na wszystkie grzechy animadversia[8], jako nigdy u nas chrześcijan, i owszem nam się to w zwyczaj obróciło, co u nich capitale[9] było — i dlatego dobrze Seneka: nullo remedio locus, ubi quum fucrant vitia, jam mores sunt[10].
- ↑ powodując się nadzieją.
- ↑ prosta wymowa prawda.
- ↑ każdy dzień następny od poprzedniego mądrzejszy.
- ↑ i w tém i w owém celować.
- ↑ żyje po śmierci.
- ↑ ustawicznie się ucząc dochodzimy starości.
- ↑ grzęźniemy w występkach wieku naszego.
- ↑ surowa... nagana.
- ↑ kryminałem.
- ↑ nie ma lekarstwa tam, gdzie to, co było pierwéj występkiem, stało się już obyczajem.
