Strona:Stanisław Karwowski - Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego T2.pdf/214

Ta strona została przepisana.

Później twierdził nawet Bismarck[1], że głównie spowodowała go do rozpoczęcia walki kulturnej chęć przełamania „agitacyi polskiej” i że, gdyby nie Polacy, nie byłby rozpoczął walki. Polacy zaczęli się wzmacniać w W. Księstwie Poznańskiem, a nawet i na Śląsku podnieśli głowę i zaczęli się swych praw domagać, a solą w oku był Bismarckowi poseł ks. Szafranek, któremu przypisywał agitacyą na Śląsku, a którego wysoka i potężna postać zwracała jego uwagę. Wprawdzie zwalał Bismarck następnie winę na Falka, ale Falk dowiódł publicznie, że to nieprawda, własnemi listami Bismarcka, bez którego wiedzy i woli w walce kulturnej żadnego nie uczynił kroku.
Nienawiść do katolicyzmu, wrodzona buta, poczucie własnej siły i pewność poparcia ze strony liberalnych żywiołów parły kierownika pruskiej polityki do czynu.
Spostrzegli się prawi katolicy w Niemczech i Prusach, co im groziło, i dla tego też już w jesieni 1870 r. około 50 katolickich posłów do sejmu pruskiego utworzyło stronnictwo Centrum, tak nazwane, ponieważ w Izbie zajęli miejsce nie po prawicy, gdzie zasiadali przyjaciele rządu, ani po lewicy, gdzie zasiadali jego nieprzyjaciele, lecz w środku. Postanowieniem ich było bronić nie tylko świeckich spraw ludu, ale także wolności i samodzielności Kościoła.
Takież stronnictwo powstało w parlamencie niemieckim, który zwołano na wiosnę 1871 r.
Głównymi założycielami tego stronnictwa, które na sztandarze swym wypisało godło: Za wolność, prawdę i prawo, byli Savigny, Windhorst, Mallinckrodt, Reichensperger, Probst, książę Loewenstein i Freytag.
Już w odpowiedzi na mowę tronową oświadczyła liberalna większość parlamentu, że spodziewa się, iż dni mięszania się Kościoła w wewnętrzne życie ludów nie powrócą nigdy pod żadnym pozorem ani w żadnej formie.

To oświadczenie uważali słusznie katolicy jako wymierzone przeciwko Głowie katolickiego Kościoła i dla tego zażądało Centrum, aby do konstytucyi rzeczy weszły pa-

  1. Myśli i wspomnienia Bismarcka. Dziennik Poznański. R. 1899, nr. 31.