aby zbierali pomiędzy księżmi „ducha kościelnego” podpisy pod ułożoną przez niego deklaracyą. Jakoż pojawiła się ona dnia 20 lutego 1871 r., podpisana przez 37 księży, którzy oświadczyli, że nie dadzą głosu nikomu, któryby się na cztery punkta kościańskie nie zgodził.[1]
Widząc taki opór, Kraszewski, o którego głównie chodziło, zrzekł się kandydatury, pomimo to agitacya ultramontanów, jak nazwał Tygodnik katolicki stronników i popleczników swoich, nie ustała, owszem zniewalano coraz więcej księży do podpisywania deklaracyi, podpisywano nawet niektórych bez ich wiedzy, jak Ruszkiewicza, Kałubę i Binerta[2], a od postawionych przez Centralny komitet wyborczy kandydatów zaczęto żądać rękojmi co do owych czterech punktów kościańskich. Takie zawezwanie otrzymał Stefan hr. Kwilecki z Dobrojewa od ks. Wilczewskiego, Henryk Krzyżanowski od ks. Brandowskiego, a Henryk Szuman od ks. Gajowieckiego wraz z ostrzeżeniem, że w razie odmowy głosów duchowieństwa nie uzyskają.
Takie żądanie pewnej części duchowieństwa zwalczał energicznie Dziennik Poznański jako zupełnie zbyteczne, bez praktycznej wartości, upokarzające samodzielność osobistą i wolę publiczną, oraz jako wyłamywanie się z pod solidarności narodowej w imię programu partyjnego i chęć zagarnięcia władzy nad całem społeczeństwem naszem.[3]
„W niedalekiej przyszłości — wyrażał się ironicznie — doczekamy się może, iż taki tylko np. ojciec rodziny okaże się godnym aprobaty do prawa politycznej naszej reprezentacyi, który pomieści synów w instytucie ks. Koźmiana, a córki w zakładzie Sercanek lub, że niepodejrzanym, a rozgrzeszonym z góry kandydatem będzie np. tylko stały prenumerator Tygodnika Katolickiego.”[4]
Deklaracyą z dnia 10 lutego potępiło 12 lutego 1871 r. Koło polskie,[5] a nawet wielka część duchowieństwa. Tak ks. Bażyński i ks. Cypryan Jarochowski cofnęli swe pod-
