średni zarząd naczelnych władz Królestwa, ustanowienie osobnego komitetu do rewizyi urządzeń więziennych w Królestwie, zastąpienie urzędników rosyjskich przez Polaków, tak, że w ustroju administracyjnym i rządowym Królestwa prócz namiestnika i jego kancelaryi wszystkie posady i stanowiska zajęli Polacy, reforma zmierzająca do usamowolnienia włościan, emancypacyjne prawo o żydach, mające na celu ich spolszczenie, reforma prawodawstwa, stworzenie Dziennika Warszawskiego w miejsce redagowanej w części po rosyjsku gazety urzędowej, przywrócenie we wszystkich gałęziach języka polskiego, wreszcie otwarcie obu resurs w Warszawie, przywrócenie skonfiskowanego majątku synowi wojewody Antoniego Ostrowskiego, ułaskawienie kanonika Waszyńskiego, rabina Mayzelsa i żydowskich kaznodziejów Jastrowa i Kramsztyma — oto wynik działalności margrabiego.
Wszystko było daremne.
W nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. wybuchło powstanie.
Cóż się w tym czasie działo w zaborze pruskim?
Wypadki warszawskie podziałały najprzód silnie na młodzież.
Już od r. 1858 istniało między polskimi uczniami kilku gimnazyów W. Księstwa Poznańskiego cierpiane przez rząd Towarzystwo historyi i piśmiennictwa polskiego. Z tego Towarzystwa wyłonił się 19 lutego 1861 r. tajny związek uczniów polskich wyższych klas gimnazyalnych, którego celem było „za pomocą naukowych ćwiczeń przedewszystkiem przez polsko - narodowe i historyczno - społeczne wykształcenie wychować dojrzalszą młodzież moralnie i duchowo na prawdziwych Polaków i przyszłych oswobodzicieli ujarzmionej ojczyzny.”[1]
- ↑ Proces toruński. Dziennik Poznański XLIII. Der Polen-Prozess im J. 1864, str. 13.
