de Chalais, u której się chował, kiedy miał lat pięć. Zgrzybiały i zgnębiony ks. Adam rozgrzewa się i wypogadza, gdy pałacyk powązkowski staje mu w pamięci; wielomównie wspomina wówczas zabawy chłopięce, wyraźniej od współczesnych maluje minioną generacją i daje, mimo woli prawie, niezrównany obraz obyczajowy. W poważnem spostrzeżeniu ułamkowem, do którego bezliku możnaby mnożyć przyczynków, kryje się może jakaś racja wyższa i niepospolita. I czyż właśnie nie kryje się ona pod tą prawdą banalną, że młodość jest przyjemna? Albowiem wydaje się być własnością ogólną wrażeń przyjemnych, za jakimś może wyjątkiem, potwierdzającym regułę, że są słabsze a bardziej długotrwałe od równoległych wrażeń przykrych, które posiadają natomiast wyższy stopień napięcia i łatwiej zacierają się w pamięci. Może to nawet jedyna między niemi nieuchwytna różnica przedmiotowa. Tym sposobem pamięć nasza, zwłaszcza, gdy we własną, osobistą, przeszłość spoglądamy, staje się jak owe krzywe zwierciadła, w których odleglejsze przedmioty łagodniejszemu ulegają skrzywieniu.
