Strona:Upominek. Książka zbiorowa na cześć Elizy Orzeszkowej (1866-1891).pdf/380

Ta strona została przepisana.
O LITWIE I ŻMUDZI.
(WYJĄTKI Z KSIĄŻKI ETNOGRAFICZNEJ Z XVI WIEKU).

W wieku XVI i następnych dość rozpowszechnionem było dziełko etnograficzne p. n. „Mores, leges et ritus omnium gentium per Joannem Boëmum Aubanum, Teutonicum, ex multis clarissimis rerum scriptoribus electi“. Mamy pod ręką dwa wydania tej książeczki: z r. 1541 i 1582 w Lionie, a nadto wiemy o wydaniu z r. 1540 i przekładach niemieckim i włoskim, co zdaje się świadczyć dostatecznie o poczytności książki. Nie trudno byłoby dowieść, że współczesna Europa z książeczki Boëmusa czerpała wiadomości o mniej znanych narodach, i inni pisarze powtarzali za Boëmus’em, o osobistości którego nic powiedzieć nie umiemy, zdania o narodach przezeń opisanych. Do rozdziałów bliżej nas interesujących należą w książeczce tej opowiadania o Polsce, Rusi, Litwie, Inflantach, Prusakach i Krzyżakach i wreszcie o Czechach. Bardzo wiele z podawanych przez naszego autora wiadomości są wprost dziwolągami, wiele pochodzi z nieświadomości pisarzy, z których Boëmus korzystał. Dla dzisiejszego zaś czytelnika o tyle są ciekawemi, o ile dają pojęcie, jakie to szerzyły się zdania o narodach ówczesnych pomiędzy czytającą publicznością. Na tem miejscu podajemy w dosłownym przekładzie cały prawie rozdział VII „De Lithuania et Lithuanorum vita“ — „o Litwie i życiu Litwinów“ i wyjątki z rozd. VIII „De Livonia, Prussia et militibus Marianis“ — „o Liwonji (Inflantach), Prusach i rycerzach Marji (Krzyżakach)“, gdyż w rozdziale tym o Żmudzi wzmianki się znalazły. Nie wdajemy się w krytykę opowieści Boëma, gdyż każdy czytelnik łatwo osądzi, jaką mają wartość podane przez niego wiadomości.
Rozdział VII. „O Litwie i życiu Litwinów“. — „Litwa przylega do wschodnich granic Polski; graniczna jej linja 90.000 kroków wynosi; jest to kraj w znacznej swej części błotnisty i bardzo lesisty; stąd ma trudny, a do pewnego stopnia nawet niemożliwy przystęp, ponieważ wszędzie bagna się rozciągają. Podczas zimy stosunki handlowe z Litwą są ułatwione, ponieważ błota i jeziora pokrywa gruba warstwa lodu i śniegu, staje się więc cała dla kupców dostępną; tu podobnie, jak na morzu otwartem, że niema dróg pewnych, ani ścieżyn, gwiazdy wskazują drogę. Rzadkie są na Litwie miasta, a i ludność wsi nieliczna.