Kwestje, dotyczące układu i przeobrażeń stosunków rolnych w Polsce, tak ze względu na liczebność klas społecznych w rolnictwie podstawę bytu znajdujących, jako też z powodu znaczenia, które posiada produkcja rolnicza w budżecie gospodarczym kraju, naczelne zajmują miejsce w szeregu zagadnień naszego rozwoju społecznego. W szczególności zaś stan obecny i losy przyszłe gospodarstwa włościańskiego z obu względów powyższych gruntownie studjowane być winny.
Odnoszące się tu liczne kwestje szczególne dają się streścić i uogólnić w następującem pytaniu zasadniczem: czy ostoi się i utrwali gospodarstwo ludowe na drobnej własności roli oparte, czy też na szczątkach jego ma wyrosnąć kapitalizm rolniczy, a więc wielka własność i uprawa z jednej, a bezrolny proletarjat parobczany z drugiej strony?
Zagadnienie to, będąc często przedmiotem sporów i dyskusji, posiada już długi szereg argumentów teoretycznych lub z praktyki życia zaczerpniętych, które tak lub inaczej przemawiają. Powtarzać ich tu nie będziemy, bo kwestja to zbyt rozległa i od wielu zmiennych i przewidzieć się nie dających czynników zależna. Z pośród ostatnich wszakże, jeden w praktyce dotąd mało uwzględniany, znaczenie doniosłe mieć może w przyszłości.
Rzecz to zresztą nie nowa, gdzieindziej szeroko zastosowywana, a i u nas na innych polach coraz bardziej się upowszechniająca. Gospodarstwo zbiorowe, mianowicie, jest formą, przez którą ludzkość w zaraniu swojego życia cywilizacyjnego przechodziła i do której dzisiaj w przeróżnych postaciach powraca.
