Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Emancypacja katolików

<<< Dane tekstu >>>
Autor Stanisław Piekarski
Tytuł Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów
Wydawca M. Arct
Data wyd. 1930
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na Commons
Inne E – wykaz haseł
E – całość
Indeks stron

Emancypacja katolików, tak nazwano w Anglji zniesienie ustaw wyjątkowych angielskich, ograniczających prawa cywilne i polityczne katolików. Działalność katolików irlandzkich pod przewództwem O’Connela (zm. 1847), mająca na celu zniesienie tych krzywdzących postanowień, odniosła pierwsze zwycięstwo w r. 1828, gdy lord John Russel przeprowadził w parlamencie angielskim zniesienie t. zw. Test Act, czyli prawa z r. 1673, mocą którego każdy urzędnik publiczny musiał złożyć przysięgę, że nie wierzy w katolicki dogmat o przeistoczeniu (transsubstancjacji) i że przyjmuje komunję według przepisów urzędowego kościoła anglikańskiego. Prawo to, zniesione w r. 1828, wykluczało zatem przez przeszło półtora wieku katolików od piastowania wszelkich godności obywatelskich. W r. 1829 uchwalono przy poparciu Wellingtona i Peela t. zw. bill emancypacyjny, umożliwiający katolikom wstęp do parlamentu i piastowanie publicznych urzędów przez to, że w miejsce t. zw. przysięgi supremacyjnej, której formuła, uznająca króla za głowę Kościoła, naruszała przekonania religijne katolików, wprowadzono formułę ogólnej przysięgi lojalności obywatelskiej. Dalszym krokiem na drodze „emancypacji katolików“ były w r. 1836 uchwalone prawa, któremi postawiono katolików w sprawach małżeńskich i regestracyjnych narówni z anglikanami. W r. 1845, gdy Peel stał na czele rządu, uzyskali katolicy bill, mocą którego Kościół katolicki mógł przyjmować uczynione na jego korzyść zapisy i legaty oraz bill w sprawie katolickiego seminarjum duchownego w Maynooth w Irlandji, t. zw. Maynooth-Bill, w którym przyznano zasiłek państwowy w kwocie 26360 funtów szterlingów rocznie na rzecz tego seminarjum. Zniesienie ustaw wyjątkowych, zmuszających katolików do płacenia osobnych danin na utrzymanie państwowego Kościoła anglikańskiego nastąpiło dopiero w r. 1868. Wreszcie w r. 1869 słynny angielski mąż stanu Gladstone wniósł w parlamencie i pośród zaciętych walk przeprowadził t. zw. irlandzką ustawę kościelną (Irish-Church-Act), mocą której cofnięto wprawdzie przyznany w r. 1845 zasiłek roczny na rzecz seminarjum w Maynooth i przyznano w jego miejsce kompensację w kwocie 372.331 funtów szt., ale równocześnie odebrano Kościołowi anglikańskiemu w Irlandji przysługujące mu dotychczas przywileje kościoła państwowego oraz zabrane przezeń dobra katolickie.

Równocześnie z tą ewolucją prawodawstwa wyznaniowego w Anglji postępowało odrodzenie katolicyzmu i wzmaganie się jego sił. To spowodowało w r. 1850 Piusa IX do przywrócenia hierarchji katolickiej w Anglji a w r. 1878 w Szkocji. Obydwa te kraje dzielą się obecnie na 6 prowincyj kościelnych, obejmujących 22 diecezje i 2, 331.073 katolików (r. 1927). Dnia 15 września 1929 r. odbył się na placu przed katedrą Westminsterską w Londynie uroczysty obchód stulecia aktu emancypacyjnego. Mszę celebrował arcybiskup Birminghamu a arcybiskup Liverpoolu podniósł w kazaniu postępy, poczynione przez katolicyzm w Anglji od chwili ogłoszenia bilu emancypacyjnego. W czasie od 8 do 15 września 1929 r. obradował w Londynie 9-ty narodowy kongres katolików angielskich, w którym brało udział 6 arcybiskupów, 20 biskupów, 6 opatów i 8000 delegatów z całej Anglji.


Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Stanisław Piekarski.