Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Franciszkanie

<<< Dane tekstu >>>
Autor Stanisław Piekarski
Tytuł Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów
Wydawca M. Arct
Data wyd. 1930
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na Commons
Inne F – wykaz haseł
F – całość
Indeks stron

Franciszkanie, zakon, założony przez św. Franciszka z Asyżu i nazwany przez niego zakonem braci mniejszych (fratres minores, minoryci). Regułę zakonu, ułożoną przez św. Franciszka w r. 1209, zatwierdził ustnie papież Inocenty III, następnie czwarty sobór lateraneński w r. 1215 oraz papież Honorjusz III w r. 1223. Najważniejszemi obowiązkami, które zawiera ta reguła, jest pokora, miłość bliźniego, życie umartwione, umiłowanie ubóstwa, praca i bezwzględne posłuszeństwo wobec przełożonych. Organizację zakonu wykończył św. Bonawentura, trzeci generał zakonu (1257 — 1274).
Różnice w wykonywaniu zawartego w regule zakonnej nakazu ubóstwa spowodowały wkrótce rozłam i potrzebę reformy zakonu. Już w r. 1274 powstały dwa kierunki: ściślejszy, t. zw. obserwantów, zwanych w Polsce bernardynami, i łagodniejszy, t. zw. konwentualnych. Wkrótce po wstały dalsze odgałęzienia obserwantów, a mianowicie reformaci czyli rekolekci (ob. Reformaci), a w r. 1619 kapucyni oraz bracia bosi czyli diskalceaci (ob. Bosi).
Ostateczny rozdział braci mniejszych na obserwantów i konwentualnych, t. j. na dwa zakony pod wspólnym generalnym przełożonym nastąpił w r. 1517. W czasach najnowszych zaś (1897) połączono wszystkie odgałęzienia obserwantów pod wspólnym tytułem „Ordo Minorum“. Wskutek tego obecnie zakon św. Franciszka stanowią trzy grupy zakonów:
1) obserwanci, t. j. reformaci i bernardyni, zwani według dekretu Piusa X z r. 1909 „fratres minores ab unione Leoniana“; 2) konwentualni, zwani w Polsce franciszkanami i 3) kapucyni.
Oprócz tego istnieje „drugi zakon św. Franciszka“, czyli klaryski, „trzeci zakon św. Franciszka“, czyli tercjarze i tercjarki, bractwa ludzi świeckich, związanych regułą.
Już za życia św. Franciszka powstało 12 prowincyj zakonu franciszkanów, a wkrótce po jego śmierci było 33 prowincje z 200.000 zakonników. Z końcem XVIII wieku zakon składał się z 1677 klasztorów i 67.870 zakonników. Rewolucja francuska i inne prześladowania klasztorów zmniejszyły do r. 1862 tę liczbę do 1424 klasztorów i 23.000 zakonników, późniejsze kasaty zakonów zniosły je niemal w zupełności.
Czas wprowadzenia franciszkanów do Polski przypada na lata 1231 — 1237. Pierwszy konwent powstał w Krakowie w r. 1237, fundowany przez Bolesława Wstydliwego. W ciągu XIII wieku powstawały klasztory franciszkańskie w Gnieźnie, Kaliszu, Pyzdrach, Śremie, Obornikach, Nowym Sączu i Radomsku, a w XIV wieku we Lwowie, Gródku, Haliczu i Kołomyi. Od czasów prowincjała Walentego z Krosna (1513 — 1517) istniała osobna prowincja polska, obejmująca Polskę, Ruś i Litwę. W r. 1625 oddzielono Ruś i Litwę, tworząc z nich osobną prowincję, którą znowu w r. 1686 podzielono na dwie prowincje, litewską i ruską. Prowincja polska dzieliła się na 4 kustodje: gnieźnieńską, krakowską, lubelską i chełmińską; prowincja ruska na kustodje: lwowską, przemyską, Zamoyską i merecko-wołoską, a prowincja litewska na kustodje: wileńską, grodzieńską, kowieńską i połocką.
W r. 1832 rząd rosyjski skasował 29 klasztorów franciszkańskich na Litwie, a w r. 1864 wszystkie inne prócz kaliskiego. W b. zaborze austrjackim ostały się klasztory franciszkańskie we Lwowie, Haliczu, Horyńcu, Przemyślu, Sanoku, Krośnie, Kalwarji Pacławskiej, Jaśle i w Krakowie.

Według obliczeń z r. 1928 zakon św. Franciszka liczy obecnie na całym świecie 1.863 klasztory i 18.739 zakonników. W tej liczbie jest 9.414 kapłanów, 2.685 kleryków, 741 nowicjuszów i 5.899 braci.


Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Stanisław Piekarski.