Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Kanonicy
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów |
| Wydawca | M. Arct |
| Data wyd. | 1930 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | K – wykaz haseł K – całość |
| Indeks stron | |
Kanonicy, 1) członkowie kapituł przy kościołach katedralnych lub kolegjackich (ob. Kapituła katedralna i Kapituła kolegjacka), duchowni, powoływani na to stanowisko w drodze nominacji papieskiej lub biskupiej. Instytucja kanoników pochodzi z IV wieku, gdy pojawiły się usiłowania, aby duchownych, ustanowionych przy jednym kościele, związać regułą, podobną do zakonnej i zobowiązać do wspólnego życia (vita communis). Duchownych takich zwano clerici canonici, zapewne dlatego, że imiona ich wpisywano w księgę, zwaną kanonem. Utworzone w ten sposób kolegjum przy kościołach biskupich zwano kapitułą, przy innych kolegjatą. Gdy majątek kapituł wskutek licznych fundacyj znacznie się wzmógł, poczęli kanonicy dzielić wspólny dotychczas majątek (massa communis), przekazując każdemu kanonikowi osobną działkę (praebenda) a zarazem znosząc wspólność pożycia, która w ciągu XI w. przeważnie ustała. Te kolegja kanoników, które zatrzymały wspólność życia, przemieniły się w zakony a kanoników takich nazwano regularnymi, o czem niżej.
Pomiędzy kanonikami kapitulnymi odróżniają się prelatury (dignitates) od zwykłych kanonij. Do prelatur należą godności: prepozyta, dziekana, scholastyka i kustosza. Prelatury kapitulne nadaje Stolica Apostolska, prawo nadawania wszystkich innych kanonij należy do biskupów. W drodze przywileju papieskiego mieli niektórzy królowie prawo nominacji kanoników. Tak np. Kazimierz Jagiellończyk otrzymał to prawo od papieża Mikołaja V odnośnie do 90 kanonij katedralnych i kolegjackich.
Kanonicy otrzymują prócz odznak i przywilejów kościelnych miejsce w chórze (stallum), prawo poboru dochodów, związanych z tym urzędem i głos w kapitule. Głównym obowiązkiem kanoników jest służba boża w chórze, obejmująca śpiewanie godzin kanonicznych i odprawianie mszy konwentualnej. Prócz tego mają prawo i obowiązek zastępować biskupa w niektórych funkcjach kościelnych, asystować biskupowi przy nabożeństwie i udzielać mu sakramentów. (O prawach kanoników, złączonych w kolegjum, jako jedną osobę prawną, ob. Kapituła).
Od kanoników rzeczywistych odróżniają się kanonicy honorowi czyli tytularni, głównie tem, że nie mają prawa do dochodów kanonickich. Posiadają odznaki i przywileje kościelne oraz miejsce w chórze.
