Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Metafizyka

<<< Dane tekstu >>>
Autor Stanisław Piekarski
Tytuł Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów
Wydawca M. Arct
Data wyd. 1930
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na Commons
Inne M – wykaz haseł
M – całość
Indeks stron

Metafizyka, nauka filozoficzna, zajmująca się ostatecznemi i abstrakcyjnemi podstawami wszechbytu. Nazwa grecka „metaphysica“, czyli to, co następuje „po fizyce“, powstała wskutek umieszczenia w zbiorze dzieł Arystotelesa traktatów filozoficznych po jego traktatach fizykalnych. Nazwa ta jednak, choć powstała przypadkowo, ma to głębsze znaczenie, że metafizyka stara się poznać przyczynę wszechrzeczy, która tkwi poza faktami, rozpoznawanemu przez fizykę, naukę doświadczalną. Powodem powstania metafizyki jest odwieczna i bezwzględna dążność ludzkiego umysłu do dojścia na podstawie wyobrażeń o rzeczywistości do wszystko-wyjaśniającego zakończenia, jednolitej syntezy, czyli do t. zw. światopoglądu. Tę dążność, będącą faktem psychologicznym, nazywają „potrzebą metafizyki“. Ponieważ jednak w wiedzy, zdobytej przez empirję, czyli doświadczenie, okazywały się zawsze braki, utrudniające na tej drodze zdobycie świadomości o całości wszechrzeczy, przeto już myśliciele greccy przeciwstawiali naukom doświadczalnym metafizykę, jako naukę, posługującą się własną metodą, która polega na uzyskiwaniu pojęć o wszechbycie bez pomocy doświadczenia, lecz tylko przez czyste rozumowanie. Głownem zadaniem metafizyki jest wytworzenie światopoglądu, opartego na pojęciu Absolutu, jako pierwszej przyczyny czyli na religijnem pojęciu Boga. Stąd łączność naturalna metafizyki z teologją i wzięcie jej przez teologów scholastycznych za podstawę nauki o Bogu. Wzrost i rozwój nauk empirycznych osłabił powagę metafizyki. Uważana za szczyt filozofji przez filozofów spekulatywnych jak Plato, Spinoza i Hegel, została zepchnięta na poślednie miejsce przez zwolenników filozofji krytycznej, jak Locke, Hume i Kant, a pozytywizm zakwestionował wogóle jej powagę naukową. Mimo tego i w nowożytnem myśleniu istnieje owa „potrzeba metafizyki“, której nie zdołają zaspokoić systemy, wyłączające wszelkie poznanie poza doświadczalnością.


Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Stanisław Piekarski.