Wikiźródła

Problem istnienia Boga u Anzelma z Canterbury i problem prawdy u Henryka z Gandawy/Część druga/Wprowadzenie/Omówienie tekstów

< Problem istnienia Boga u Anzelma z Canterbury i problem prawdy u Henryka z Gandawy‎ | Część druga
<<< Dane tekstu >>>
Autor Mieczysław Gogacz
Tytuł Omówienie tekstów
Podtytuł Wprowadzenie
Pochodzenie Problem istnienia Boga u Anzelma z Canterbury i problem prawdy u Henryka z Gandawy
Wydawca Towarzystwo Naukowe KUL
Data wyd. 1961
Miejsce wyd. Lublin
Źródło skany na commons
Inne Cały tekst
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron
›››
2. OMÓWIENIE TEKSTÓW

 Zagadnieniem poznania ludzkiego Henryk zajmuje się głównie w swoim Summae quaestionum ordinariarum[1]. Zagadnieniu temu w sensie ścisłym[2] Henryk poświęca zasadniczo cztery artykuły. W pierwszym artykule omawia poznanie i przedmiot poznania ogólnie[3], w drugim analizuje problem pewności poznania[4], w trzecim artykule zajmuje się szczegółowo przedmiotem poznania, jego więc jakością, rodzajem lub raczej może istotą rzeczy poznawanych[5], w artykule czwartym wraca znowu do podmiotu poznania i bada problem naturalnego w człowieku dążenia do poznania[6].
 Zagadnienie więc poznania ludzkiego rozważa Henryk w dwu aspektach: od strony podmiotu poznającego i jednocześnie od strony poznawanego przedmiotu. Jeżeli człowiek poznaje, to poznaje jakiś przedmiot. Jakiego więc rodzaju przedmioty człowiek poznaje? Czy poznaje wszystkie byty i czy może poznawać to, co nie jest bytem?? Czy poznaje byty jako filozof i czy poznaje je tylko siłami przyrodzonymi?[7]. Czy jednak człowiek poznaje w sposób pewny?[8]. Czy człowiek w ogóle poznaje i czy jest w nim naturalne dążenie do poznawania?[9].
W całości tych problemów osadzone jest centralne i kapitalne zagadnienie, które Henryk wyraża w formie pytania: utrum contingat hominem aliquid scire sine divina illustratione[10]. Czy więc człowiek poznaje samodzielnie?
 Henryk pyta o poznanie w ogóle bez pomocy oświecenia boskiego. W niniejszej rozprawie zagadnienie jest zawężone do problemu, czy człowiek samodzielnie poznaje czystą prawdę, czy więc poznaje ją bez pomocy oświecenia swymi własnymi, naturalnymi władzami poznawczymi.
 I dla Henryka i dla rozprawy problem samodzielności poznania ludzkiego jest centralny.
 Ze strony Henryka może argumentować tę sugestię fakt, że responsio kwestii drugiej, poświęconej w pierwszym artykule Sumy właśnie problemowi samodzielności poznania ludzkiego, obejmuje cztery pełne folia recto et verso. Henryk przede wszystkim zajmuje się tym właśnie problemem. Swoje rozważania w Sumie w ogóle rozpoczyna od dość wstępnego pytania, czy człowiek cokolwiek poznaje, by w drugiej kwestii natychmiast podjąć problem samodzielności ludzkiego poznania. Czy więc człowiek poznaje bez pomocy oświecenia? Henryk prowadzi analizę bardzo konsekwentnie: jeżeli człowiek poznaje, to czy poznaje samodzielnie? Zależnie od odpowiedzi rozwiąże problem pewności i problem przedmiotu poznania.
 Zagadnienie samodzielności poznania ludzkiego Henryk podejmuje w związku oczywiście z tradycją filozoficzną lub raczej w związku z aktualnymi w jego czasach prądami umysłowymi i problemami dyskusji. Włącza się w nurt augustyński. I chociaż swoiście augustynizm ten przekształca[11], rozważa jednak trudności, z którymi sam augustynizm się rozprawiał i trudności, które augustynizm stawia jego myśleniu. Stąd więc u Henryka, łączącego arystotelizm z nauką św. Augustyna, tak bardzo w zagadnieniu poznania jest podkreślony problem oświecenia.
 Problem ten jednak w rozprawie będzie rozważany tylko jako problem związany z poznawaniem czystej prawdy. Podjęty jest właśnie ze względu na sytuację w literaturze dotyczącej Henryka i ze względu na wierność treści tekstów.




  1. ↑ Summae quaestionum ordinariarum theologi recepto praeconio solennis Henrici a Gandavo, cum duplici repertorio, tomos priar, przedruk wydania z r. 1520, Franciscan Institute Publications, opracował E. M. Buytaert, New York 1953, (według tego wydania nie zmieniając pisowni cytuje się w rozprawie teksty Henryka. Cytaty znaczone są skrótem, np. A1 q1 resp, f4vB: A1 odnosi do artykułu pierwszego, q1 do kwestii pierwszej, resp. do responsio; f4vB należy odczytać jako folio cztery, verso, odcinek B).
  2. ↑ Pomijam rozważania o sposobach uczenia się w ogóle (art. V) i o sposobach uczenia się teologii (art. XIII), pomijam też rozważania o istocie i istnieniu Boga, jako ewentualnym przedmiocie poznania (art. XXII i XXIV).
  3. ↑ Incipit Summa magistri Henrici de Gandavo. Cuius primus articulus est de scientia et scibili in generali. A1 q1, fi.
  4. ↑ De modo sciendi et primum de certitudine sciendi. A2 q1. ff23.
  5. ↑ De quidditate rei scibili il est quid sciri possit ab homine. A3 q1. f28.
  6. ↑ De appetitu et desiderio sciendi in homine. A4 q1, f30v.
  7. ↑ Utrum contingit hominem scire omnia ex philosophicis disciplinis, utrum contingit hominem scire omnia ex puris naturalibus. A3, f28.
  8. ↑ Utrum contingit hominem scire aliquid certitudinaliter. A2, f23.
  9. ↑ Utrum contingat hominem aliquid scire. A1, f1; utrum homo naturaliter appetat scire. A4, f30v.
  10. ↑ Al, f1.
  11. ↑ [...] charakteristischer Augustinismus. J. Beumer, Die Stellung Heinrichs von Gent zum theologischen Studium der Frau, „Scholastik”, XXXII (1957) 85. C'est un augustinien qu'influence fort Aristote. J. Paulus, Henri de Gand et l'argument ontologique, „Archives d’histoire doctrinale et littéraire du moyen âge”, X—XI (1935-36) 269.





Tekst udostępniony jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Problem_istnienia_Boga_u_Anzelma_z_Canterbury_i_problem_prawdy_u_Henryka_z_Gandawy/Część_druga/Wprowadzenie/Omówienie_tekstów&oldid=3282956”