Twierdzenie 1. Umysł nasz coś czyni i w czymś jest bierny, a mianowicie, o ile posiada idee dorównane, o tyle koniecznie coś czyni, o ile zaś posiada idee niedorównane, o tyle koniecznie jest w czymś bierny.
Dowód. Idee każdego umysłu ludzkiego są albo dorównane, albo oberwane i mętne (według Przyp. do Tw. 29[1] Części II). Idee zaś, które są w czyimś umyśle dorównane, są dorównane w bóstwie, o ile stanowi ono treść tegoż umysłu (według Dod. do Tw. 11 Części II), a idee, które są w umyśle niedorównane, są w bóstwie także (według tegoż Dod.) dorównane, nie o ile zawiera ono w sobie treść tego tylko umysłu, lecz o ile zawiera w sobie także[2] i umysły innych rzeczy zarazem. Następnie, z danej jakiejkolwiek idei musi koniecznie wynikać jakiś skutek (według Tw. 36 Części I), którego bóstwo jest przyczyną dorównaną (według Okr. 1), nie o ile jest ono nieskończone, lecz o ile bierzemy je jako pobudzone przez ową daną ideę (Ob. Tw. 9 Części II). Skutku zaś tego, — którego bóstwo jest przyczyną, o ile pobudzone jest przez ideę, będącą dorównaną w czyimś umyśle, — przyczyną dorównaną jest tenże umysł (według Dod. do Tw. 11 Części II). A zatym umysł nasz (według Okr. 2), o ile posiada idee dorównane, o tyle koniecznie coś czyni. To był punkt pierwszy. Dalej, wszystkiego tego, co koniecznie wynika z idei, będącej dorównaną w bóstwie, — o ile ono posiada w sobie nie tylko umysł jednego człowieka, lecz i umysły innych rzeczy wraz z umysłem ludzkim, — umysł tegoż człowieka (według tegoż Dod. do Tw. 11 Części II) jest przyczyną nie dorównaną, lecz częściową. A dlatego (według Okr. 2) umysł, o ile posiada idee niedorównane, koniecznie jest
- ↑ Ed. Pr. i wszystkie przedruki podają tu: „Przyp. do Tw. 40 Części II. Baensch (285) i również Appuhn dopełniają: Przyp. 2. Lepiej byłoby: Przyp. 1. a jeszcze lepiej będzie, jak wyżej; porówn. Tw. 3, Dow.
- ↑ Baensch (285) i Appuhn słusznie zamiast: „etiam quatenus“ czytają: „quatenus etiam“, bo: „lecz także o ile“ byłoby opaczne.
