Skota, naostatek za mało dotąd znanego Rogera Bakona, któremu dopiero nowe badania przywróciły sławę należną.
Sam on jeden ze św. Tomaszem, już by z wieku tego stygmat barbarzyństwa zetrzeć był zdolnym.
Obok zdumiewającéj nauki i metody Tomasza, uniwersalność Bakona w trzech jego wielkich ułamkowo nam znanych dziełach zawarta, jest na ten wiek prawie nie wytłumaczoną.
W głównem Opus majus, Bakon już zakłada podstawy przyszłości, domagając się swobody dla umysłu a jako metodę zalecając doświadczenie.
Wspominamy tu o nim szczególniéj dla tego, że Tomasz z Akwinu w kwestijach teologicznych a Bakon w naukowych, wyświecają nam i tłumaczą niezmierną uczoność naszego poety, zdającego się wiek swój prześcigać a w istocie będącego tylko idealném jego dziecięciem.
Wśród tego rozświtu nowéj ery, gdy Włochy rozbite i rozerwane w walkach gwelfów i gibellinów pożerają się same, a mimo strumienie wylanéj krwi mają jeszcze dosyć siły by tworzyć nową sztukę i nowe pieśni — przychodzi na świat jenijusz, który tę epokę ma w sobie najpełniéj wyrazić. Historija człowieka jest tu tak niezbędnym komentarzem dzieła, że mówić o Bozkiéj Komedij nie dając poznać jéj twórcy, byłoby niemożliwém.
Poemat ten to wiek XIII cały i Dante cały.
Nie jest to już owa pieśń Homera i Wirgiljusza, z po za któréj nie widać ich twórcy, pieśń bez cechy własnéj śpiewaka, która zarówno dziełem jednego i dziesięciu być może — a w istocie jest utworem narodu nie jednostki. Tu, głównym bohaterem człowiek, wieszcz poczuwający się do godności swéj mimo chrześcijańskiéj pokory, nie wahający się na barki swe włożyć brzemienia całego epopei nieba i ziemi.
Od poematów starożytnych do tego pierwszego chrześcijańskiego — olbrzymia przestrzeń — niezmierna obojga różnica.
W tamtych występował zbiorowy człowiek, zbiorowy jenijusz wieku w którym jednostka tonęła poświęcona całości; w którym narody były jednolitemi bryłami — tu, staje człowiek pojedyńczy, odkupiona przez Chrystusa jednostka swobodna, poczuwająca się do odrębnego życia.
Jest to poemat nowej ery, któréj godłem — wyswobodzenie umysłu, przekonań, czynów, poddanych nie woli człowieka ale prawu Bożemu.
W najpiękniejszéj z dolin cudownéj Italij, u kwiecistych brzegów Arno, gdzie na wzgórzu wznoszą się gruzy staréj Fesuli, a poniżéj roz-
_015.jpg&oldid=1639446){kind=link}