szych dzieci za błędy Rządu i sztabu generalnego. Po wojnie, generałowie francuscy, słowem i pismem, na podstawie swoich doświadczeń, przyznali słuszność wywodom Jaurès’a.
Wojna światowa zgotowała światu drugą ważną a zasadniczą niespodziankę: dowiodła, że o losie bitw w znacznie wyższym stopniu rozstrzyga przewaga środków technicznych, aniżeli liczba żołnierzy. Olbrzymią rolę odegrała przedewszystkiem chemja.
Dnia 22 kwietnia 1915 roku Francuzi, stojący na pozycji niedaleko miejscowości Langemark ujrzeli około 5-ej godziny z wieczora zbliżającą się ku nim gęstą mgłę zielonawo-żółtą, za którą, oczywiście niedostrzegalnie dla Francuzów, postępowała piechota niemiecka. Tę mgłę stanowiły gazy trujące. Był to pierwszy atak gazowy, dzięki któremu udało się Niemcom ubezwładnić pod powyższą miejscowością armję francuską i zrobić duży, 5 kilometrów głębokości sięgający, wyłom we froncie państw koalicyjnych. Od owego dnia zaczęła się wojna gazowa między obu walczącemi stronami. Wojska francusko-angielskie były tem zdarzeniem zaskoczone. Odrazu zrozumiano całą grozę niebezpieczeństwa, tkwiącego w użyciu nowej broni, przez chemików sporządzonej. Przeprowadzenie ataku gazowego na większą skalę groziło wymordowaniem znacznej części armji za pomocą gazów trujących. To też chemicy francuscy i angielscy rzucili się do pracy: poczęto badać części składowe pocisków gazowych i fal trujących, któremi Niemcy zalewali front sprzymierzeńców; na tyłach utworzono laboratorja i fabryki bomb gazowych, tudzież masek ochronnych przeciw gazom. Dzięki wytężonej energji uczonych i chemików francuskich, udało się sprzymierzeńcom uzyskać
