Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 6 Pisma krasomówcze.djvu/107

teczność, która w każdej spokojnej i wolnej Rzeczypospolitej jest niezmiernie wielka, taka jest przyjemność w słuchaniu wymownego człowieka, że nic słodszego dla uszu i umysłu wystawić sobie nie można. Gdzie jest naprzykład śpiew tak słodko brzmiący, jak dobrze ułożona i powiedziana mowa? Gdzie wiersze, którychby harmonia wyrównywała dźwiękowi słów sztucznie w peryody ułożonych? Aktorali prawdę udającego, czy mowcę prawdę opowiadającego, z większą przyjemnością słuchamy? Co tak przenikającego, jak szereg bujnych, dosadnych, z wielką dobitnością po sobie następujących myśli? Co godniejszego podziwienia nad rzecz blaskiem słów oświeconą? Co okwitszego nad mowę płynącą z pełnego źródła wiadomości? Bo niema przedmiotu, o którym poważnie i ozdobnie mówić można, któryby nie należał do mowcy.

 IX. Onci to powinien, dając radę w najwalniejszych sprawach, jasno i godnie ją wyłuszczyć. On ci to także ma lud omdlały pokrzepić, wyuzdany pohamować. Ten sam talent zbrodniarzowi zgubę, niewinnemu człowiekowi ratunek przynosi. Kto może z większym zapałem do cnoty zachęcić, kto mocniej od występków powstrzymać, kto surowiej ganić złych, ozdobniej chwalić dobrych? Kto może oskarżając silniej powściągnąć namiętności, sprawić ulgę żalowi słodko pocieszając?
 A historya, świadek czasów, światło prawdy, pamięć żyjąca, nauczycielka życia, oznajmicielka przyszłości, czyj głos jeżeli nie mowcy ją unieśmiertelnia? Bo jeżeli jest inna jaka sztuka obiecująca nauczyć słów tworzenia i dobierania, albo jeśli kto inny, prócz mowcy, umie kształtnie mowę ułożyć, i onę jakby klejnotami słów i myśli przyozdobić i urozmaicić, albo jeżeli jest inny sposób, wyjąwszy przez tę sztukę podany, wynajdywania myśli i dowodów, podzielenia mowy i zachowania w niej porządku, wyznajmy, że albo co ta sztuka obiecuje jest jej obce, albo z inną sztuką, to jest z wymową spólne.
 Do niej tylko należą wszystkie te środki i sposoby; a jeżeli znaleźli się w innych sztukach ludzie dobrze mówiący, nie mniej jednak talent dobrego mówienia do mowcy należy. Ale jako mowca, jak nam wczoraj Krasaus powiedział, może bar-