Strona:J. Grabiec - Akt 5-go listopada a Sprawa Polska.pdf/23

 I jeszcze nie zapominajmy o tem, że, mimo aktu 5-go listopada, stwarzanie trudności dla naszej pracy państwotwórczej musi leżeć w intencyach bardzo wielu żywiołów obcych, dla których akt ten był rewolucyą gwałtowną w pojmowaniu sprawy polskiej, lub też żywiołów, które wobec systemu myślenia, jaki musiała stworzyć stuletnia przeszło więź przymusowa — mogą i powinny widzieć w kwestyi polskiej przedewszystkiem, jeżeli nie jedynie — materyał dla ustępstw kompromisowych. Dla tych to właśnie żywiołów, praktycznych, choć krótkowzrocznych, pracują nasze żywioły, propagujące bierność wobec aktu 5-go listopada.
 I pod tym względem — boć dziś chodzi już o czyny i skutki, nie zaś o dobre, czy złe chęci — jednako zupełnie na szkodę sprawy polskiej działają ci, co zamiast programu realnej pracy państwotwórczej, uprawiają politykę dziecinnego jakiegoś kapryszenia na tle frazeologii nieprzejednania, jak i ostrożni politycy, przestrzegający przed „angażowaniem“ się w kierunku państwowości własnej, choć sami najwięcej swego czasu angażowali się w kierunku państwowości i polityki rosyjskiej:
 „Niedość jest silnie kochać Ojczyznę — trzeba o niej mądrze myśleć“ — ostrzegał swego swego czasu rodaków minister Dunajewski i wypowiedział wielką prawdę. To też jedynem bodaj wezwaniem do naszego ogółu może być powtórzenie słów jednego z największych mężów stanu naszych, Kołłątaja, do rodaków, w chwili, niezwykle podobnej do dzisiejszych czasów, skierowane:
 „Polacy! Teraz, albo nigdy przekonać się możecie, że warci jesteście być narodem niepodległym, jako niezłamani tylu nieszczęściami, jako zdolni przezwyciężyć cierpliwością wszystkie trudności, z któremi jeszcze spotykać się macie. Przetrwaliście mężnie najokropniejsze wypadki, jakie kiedy dotknąć mogą lud niewinny, i to stanowi zaletę waszej ufności w dobrej sprawie; lecz jeżelibyście teraz mieli się zmienić, kiedy ta długa ufność zbliża się do pożądanej nagrody, byłoby to smutnym dowodem niedostatku pojmowa-