Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/200

Ta strona została skorygowana.

niepodobna, że ziemie, wchodzące w skład W. Ks. Poznańskiego, wówczas nie stanowiły odrębnej całości, i można określić liczbę mieszkańców jedynie na podstawie — także przypuszczalnej tylko — gęstości zaludnienia. Obliczenia takie doprowadzają do wniosku, że pod koniec wieku XVIII na obszarze teraźniejszego W. Księstwa mieszkało niewiele ponad pół miliona osób. W roku swego powstania, 1815, Wielkie Księstwo posiadało, według Mayera 779,000 mieszkańców. W roku następnym, 1816, przy pierwszym urzędowym powszechnym spisie ludzkości, naliczono 820,176 głów. Od tego czasu liczba ludności powiększyła się więcej niż o 100% i wynosiła dnia 1 grudnia 1900 roku 1,887,275 dusz. Gdy w r. 1816 na 1 kilometr kwadratowy przypadało 28, to w r. 1900 — 65 mieszkańców. Rozwój ten nie był w pojedyńczych okresach czasu równomierny, z przyczyn, o których będzie mowa później. Mianowicie zaś liczba mieszkańców W. Księstwa w pierwszych kilkudziesięciu latach wzrastała daleko szybciej niż w ostatnich. Dla scharakteryzowania tego ruchu, przytaczamy kilka dat statystycznych:

Rok Liczba mieszkańców W. Ks.
Ogółem na 1 km. kw.
1816 820,176 28,3
1855 1,392,636 48,1
1871 1,583,843 54,7
1900 1,887,275 65,1


Przekonywamy się z tego zestawienia, że liczba ludności zwiększała się w okresie od r. 1816—1855 przeszło dwa razy szybciej, niż w okresie następnym do końca wieku XIX, mianowicie zaś przyrost roczny wynosił:

w latach 1816—1855 13,7 na 1,000 mieszk.
1855—1900 6,8
1816—1900 10,0

Także w pojedyńczych częściach przyrost W. Księstwa nie był równomierny. Z natury rzeczy najgęściej były zaludnione pierwotnie okolice, posiadające dobrą glebę i przychylne warunki rozwoju