Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/29

Wołyńska oraz południowa część Mińskiej i Grodzieńskiej). Północne części gub. Witebskiej zamieszkane są przez Łotyszów.
 Co się tyczy źródeł, z których możnaby zaczerpnąć danych etnograficzno-statystycznych, to one są w stanie opłakanym. Jedyny sposób określenia mniej więcej przybliżonego ludności polskiej w tych dzielnicach spoczywałby w obliczeniu ilości katolików. Ale trzeba pamiętać, że w Kraju Zachodnim, oprócz Polaków, między katolikami są jeszcze Litwini ze Żmudzinami i Łotysze, oraz tu i owdzie Niemcy. Z drugiej strony jest też tutaj pewna liczba Polaków-kalwinów. Niepodobna wiec marzyć nawet o tem, aby się na tej podstawie dało przedstawić jako tako dokładny obraz liczebności naszej w tych guberniach, jakkolwiek jest to, powtarzamy, jedyna podstawa do podobnej statystyki.
 Najsumienniejsze studya obliczeniu Polaków w Kraju Zachodnim poświęcił Czyński. Zużytkował on bardzo duże materyały, odwołał się do najrozmaitszych metod i rozumowań. Na nim też, zupełnie słusznie, oparli się następnie autorowie, piszący o statystyce Polaków.
 Zanim przytoczymy wyniki tych badań, zwrócić należy uwagę, że w gub. Grodzieńskiej dwa powiaty posiadają większość mieszkańców narodowości polskiej: Sokólski (75,₅%) i białostocki (65,₃%). W 14 powiatach ludność polska stanowi więcej niż ¹/₅ ludności ogólnej. Są tu mniejszości przeważnie bardzo poważne: pow. Wilejski (40,₆%), Bialski (37,₆%), Dziśnieński i Dryseński (po 37,₃%), Wyłkowyski (37,₂%), Lidzki (37,₀%) i t. d. Te części gub. Grodzieńskiej należą jeszcze do etnograficznego obszaru polskiego.
 P. Olszewski, wziąwszy liczby procentowe Czyńskiego, a ogólną ludność gubernii ze spisu jednodniowego, ułożył taką tabelkę:

		ogółem	Polaków	% Polaków
Gub.	Podolska ...	3.031.040	304.619	10.05
„	Wołyńska ...	2.999.346	316.230	10.61
„	Kijowska ...	3.564.433	126.537	3.55
„	Wileńska ...	1.591.912	375.691	23.60
„	Grodzieńska ..	1.615.815	471.817	29.20
„	Mińska ....	2.156.343	288.949	13.40
„	Mohilewska ..	1.707.613	76.359	4.46