cuła, ‘szmata’; »jako cuła, którą baba z cholewy wyzuła«, Potocki; por. rus. czułok, ‘pończocha’ (z tureckiego?).
cuma, ‘lina’, cumować, odcumować łódź do lub od brzegu, w 16. i 17. wieku, z gwary flisowskiej.
cupnąć, przycupnąć, z »mazurskiem« c zamiast cz, jak i w kucnąć zamiast kucznąć; po polsku czępieć (p.).
cuż, to cuż (fałszywie i przez o pisane, ale dopiero w 16. wieku), ‘to znaczy’, ‘to jest’, w 15. wieku ogólne i bez to, ale z to częstsze; i to mazurskie c, zamiast polskiego cz, bo czu jest spójką potwierdzania, cerk. czu w nynieczu, tak samo w staroczes. czusz, cziż, tocziż (dziś zastąpione inną spójką podobnego znaczenia, totiż), rus. czu, wykrzyknik. Toczuż znaczy więc ‘toć’, dodaje objaśnienie; »aby w tego wierzyli tocuż w Jezusa«, »córki Syon cuż dziewki Jerozolimskie«; częste i w biblji, »ona to czuż mężowie« (czytać można to c i cz!), w kazaniu Wszystkich Świętych.
cwał, cwałać i cwałować, wyjątkowo i u nas z cz, o ‘wielkim biegu’; »z kłusu na cwał«; od 16. wieku ogólne; pochodzenie?
cwany, mazowieckie (warszawskie), cwaniak, ‘sprytny’, ‘przebiegły’, to samo co rus. czwan, ‘zarozumialec’, czwanit’sia, ‘chełpić się’, czwannyj, ‘dumny’; pierwotnie ‘nadęty’(?), od czban-, p. dzban. »Cwany interes«, ‘pyszny’, »czwaniąc się odpowie«, Korczyński r. 1694.
cwelich (r. 1500), z niem. Zwillich, por. drelich, o ‘dwu- i trójnitnem płótnie’.
ćwiek, ćwięk, oddawna z mylnem o: ćwiok, ćwioczek; czes. cwek i cwok, łuż. cwok i cwieka, z niem. Zweck, ‘gwóźdź’, ‘cel’, i (bawars.) zwack.
ćwierć, dawniej ćwirć, ćwiertnia (w 15. wieku ćwirtnia, »pięć ćwircień«), ćwiartka, ćwiartkowy, ćwiartować i ćwiertować; z *cztwierć, *cztwiartka, p. cztery i czwarty; czes. czwrť i cztwrtka, cztwrtiti i czwrtkowati, rus. czetwiert’, z czet- przeciw naszemu czt-.
ćwik, ćwiczyć, oćwiczyć (batem), ćwiczenia (szkolne, wojskowe), »czerwony jak ćwik«; o ‘sokole wyprawionym’ i o ‘karpiu starym’ (przeniesione na ‘starych, doświadczonych’), ale i o ‘kogucie-kapłonie’? Czes. cwik, cwicziti, wszystko to samo znaczy (oprócz »czerwony jak ćwik«), jest ono u nich jeszcze bardziej w obiegu niż u nas (cwiczba, cwiczenec, cwiczna, cwiczitel), pominąwszy cwikati, cwikadlo, ‘obcęgi’; poza nami i Czechami u innych Słowian niema go wcale; jest w niem. zwikken, ‘batem świsnąć (kogo)’, Zwick, o takiem ‘świśnięciu’, ogólne zwicken, ‘szczypać’; z niem. Zwickel, ‘wycinek’, ‘klin’, i nasze dawne cwykiel (16. w.) lub ćwikiel.
ćwikła (pomawiają ją, że do »czerwony jak ćwik« swoją czerwienią się przyłożyła), dziś przeniesiona na inną roślinę, dawniej (r. 1472) o ‘betha’, zwaną też z niem. manholtem, a z polska kuczyną i włóczęgą; czes. cwikla, u Bułg., Serb., Słowieńców cwekla, rus. swiekła, jak w cerk. swekł, z grec. seuklon, dawniej seutlon, łac. sicla, siccula, cicla; »kaluszka albo ćwikła« r. 1500.
ćwirkać, ćwirk, ćwierkać, ćwiergotać i ćwierkotać (r. 1500 ciukać, czy nie cirkać?), o ‘głosie ptactwa’; dźwiękonaśladowcze; por.
