lita — oba słowa jedno, ale o wokalizacji odmiennej.
czereda, czerep, czereśnia, czerewo, ruskie brzmienia, zamiast trzoda, trzop, trześnia, trzewo; p. pod trz-.
czeremcha, dziś w tem ruskiem pełnogłośnem brzmieniu z ich ere zamiast naszego rze (jak ich oro, oło, zamiast naszego ro, ło: serebro, ‘srebro’; gołowa, ‘głowa’); zamiast polskiego trzemcha, por. nazwy Trzemeszno, Trzemeski, których trz- od 15. w. dawniejsze czrz- zastąpiło, znane w 10.—12. wieku (Sciremusine). Z tą nazwą łączy się nazwa innej rośliny, ‘allium ursum’, dla silnej woni obu. Trzemcha (por. krótsze trzemno w nazwach miejscowych) poszło z *kermŭcha, lit. kermusze, ‘allium’; obok niej było *sermŭcha, z odmianą k-s (jak g-z), lit. szermukszne, ‘kalina’, a od tego serm- pochodzi nazwa Śrzemu (przestawką brzmień, stałą w polszczyźnie) wielkopolskiego, równobrzmiącego (przypadkowo?) z sławnem dunajskiem Sirmium starożytnych, co dało »seremskie wino« Kochanowskiego.
czerha, czerga, ‘szereg’, czerhą, ‘koleją’ r. 1697, ruskie, a to z tur. czerge, ‘kolej’.
czerpać, czerpak, czerpaczek, zaczerpnąć, dawniej czyrpać, naczyrpnąć, naczyrpnę, biblja. Prasłowo; cerk. czrpą i czrplą (‘czerpię’); bezokolicznik pierwotny naczrěti z *na-czerpti (p musi wypaść) był i u nas, naczrzeć, jak umrzeć, więc do tego imiesłów »naczarli wody« (jak umarli; »nabrali«, Leopolita), a jak do umrzeć umirać, podobnie do naczrzeć naczyrać, »wody naczyrali« (»czerpać«, Leopolita). Tak samo u Czechów, gdzie podobne nowotwory, czru, naczierati, obok czerpu, czerpati; u innych Słowian bez tych nowotworów, chyba małorus. czerpsty, a białorus. czeru; rus. czerpat’, czerpaju, u Serbów crpem, crpsti (z stałym u nich przechodem czr- w cr- przed spółgłoskami); u Łużyczan poczrjeć, poczrieju. Co do postaci zgadza się z naszem czerp- (to jest *kĭrp-) najzupełniej lit. kirp-ti, kerpu, ale odbiega co do znaczenia, bo znaczy ‘strzygę’, jak łac. carpo, ‘obrywam’, grec. karpos, ‘owoc’, niem. Herbst (‘gdy owoce zbierają’), ind. krpānī-, ‘nożyce’; odmiana znaczeniowa wyłącznie słowiańska. W psałterzu czyrpać, ale w biblji i czyrzpać.
czerstwy, czyrstwy, ‘krzepki’, ‘twardy’, ‘nieświeży’ (o chlebie); prasłowo; to samo i w tem znaczeniu u wszystkich Słowian; na Rusi o ‘twardości’, czorstwyj (‘nieczuły’, z przestawką czwiorstyj, podobnie twieriezyj z trzeźwy), u Bułgarów cz(e)wrŭst, i o ‘prędkim’, ‘raźnym’; u Serbów czwrst, i o ‘mięsistym’; czes. cz(e)rstwý, o ‘raźnym’; przyrostek -tw, pień kĭrt; czy = niem. hart, grec. karteros i krateros, ‘silny’, kratos, ‘siła’ (arysto-kracja), czy prus. korto, ‘opłot’, łac. crātis, ‘plecionka’?
czerw, ‘robak’; ‘płód pszczeli’; dawniej czyrzw, czyrw; czyrwotoczyna, czerwotocz, ‘toczenie drzewa przez robaka’. Od czerwu, w Polsce czyrwcem, czerwcem zwanego, t. j. od ‘porphyrophora polonica’, i od jego barwiku poszła we wszystkich językach słowiańskich nazwa czerwieni i barwienia na czerwono: cerk. czrweń, bułgar. czrwilo, ‘szminka’; czerwony, pierwotnie czyrzwiony, imiesłów od czyrzwić,
