Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 118.jpeg

Ta strona została skorygowana.

tridē i trieda, ‘biegunka’, pratrydau i triedżu, ‘laksuję’.

drzazga, p. trzaska; zbiorowe, drzażdże, w 16. w.; ale kilka razy drzążdże, błędne (?), por. rus. drjazgi, a więc z ę (?), ‘gąszcz leśny’, w cerk.

drzeć, drę, darł; częstotliwe dzierać z dzirać; rozdrzeć, rozedrę, rozdarł (zamiast rozdrzeć mówimy rozedrzeć, wedle rozedrę, ależ drzeć przestawką z der-ti powstało, gdy tylko w drę półgłoska między d-r ogłuchła, więc jego roze- uprawnione), rozdzierać; wydrzeć, wydzierać, wydzierca, wydzierczy; podrzeć; zadrzeć, zadarł, zadzierać, zadzierka; zdrzeć, zdarł, zdarty (mówimy zedrzeć, wedle zedrę), zdzierca; obedrzeć, obdarty, obdartus (końcówka łacińska). To dziś jedyna odmiana; do 16. w. była inna: drać, dziorę, dzierzesz, drał, drany (jak brać, biorę); jeszcze Biernat w Ezopie tak odmienia; por. urobienia: dzierzęga (p.), drała dać (‘uciec’); drany, odrany (nie odarty), Odraniec, dranica, drań, drańcie, drantywy. Pierwotne *dzior-, p. paździerze; dr- w nazwach: Odrzykoń, Odrowąż (węże odzierano z skóry dla wszelakich celów); odra, ‘wysypka’, por. rus. odriny, ‘plewy’. Prasłowo; litew. dirti, deru, ‘drzeć (skórę)’, ‘bić’; grec. derō; ind. drnāti, ‘pęka’; goc. disteran, ‘rozdzierać’, niem. Zorn, zerren; z l zamiast r, p. dłoń. Z o, p. Zadora. Liczne dalsze urobienia: drapać i i.; por. nader; dracz, dawna nazwa dla ‘berberysu’ i ‘agrestu’, draka, ‘bójka’ (drało, drań i drjań, draka, są i dobre ruskie słowa!). Nazwy stąd dla ubioru, bułg. drěcha, czes. drasta (czes. dralo i dralec, ‘magnes’, nowe to wymysły), dranc, ‘łach’, drancowati, ‘łupić’, drancerz. Obok dĭrati, jak bĭrati, był i bezokolicznik *der-ti (chociaż *berti nie istniało), jak nasze, serb., czes. drzeć, drijeti, drziti dowodzą; do niego dorobiono (jak do mrzeć mrę): drę (bezokol. darć jest »litewski«; przestrzegają przed nim Wilnian Jezuici r. 1711); są i narzeczowe derty itp.; z inną samogłoską, lit. durti, ‘kłóć’, p. dziura. Z innych języków ind. dīrjate, ‘pęka’, darī-man, ‘roztrzaskanie’, dara-, ‘dziura’, drta-, ‘pęknięty’, drti-, ‘miech (skóra odarta)’, grec. edarēn, ‘rozdarto mię’, doros, ‘miech’, dratos i dartos, ‘obłupiony’. Podzarł, ‘podarł’, narzeczowe; »przed się drzeć«, biblja, ‘pędzić’ (por. drała dać).

drzemać, drzemka, drzemota (»sen«, Leopolita), drzemliwy (stąd nazwa ptaka drapieżnego, drzemlik, czes. drzemelík, ‘falco aesalon’), drzemała, ale »drzemiący las« powtarza rus. driemuczij les; mylnie drzymać. Prasłowo; drěmati u wszystkich Słowian bez wyjątku; jest jednak i rus. drychat’, serb. drichati, słowień. drichmati, ‘drzemać’. Łac. dormio, ‘śpię’, urobienie od pnia, co w ind. drāti i drājatē, ‘śpi’, nidrā, ‘sen’, grec. darthanō, ‘śpię’.

drzeń, drzon(ek), p. rdzeń, jeszcze 1500 r. ogólne, czes. drzeń, o ‘treści drzewa’, ‘jądrze’; drzenisty, drzenność; rdzeń przestawka z drzeń.

drzewiej, ‘dawniej’, do 17. wieku ogólne, później zapomniane, w biblji co raz drzewie, ale częściej drzewiej (z dodaniem -j), »siedm lat drzewiej niżli«, »do jednego z drzewiej uczynionych miast«, »żonoma drzewiej rzeczonyma«; w psałterzu »drzewiej niż«, ale już tylko w tym przysłówku i w urobionym odeń przymiotniku drzewiejszy: »ślubu