jeszcze u Czechów; nazwa dla ‘smrodu’, od nieczystego gniazda jego, więc »prześmiardł dudkami przez skórę« (nieraz u Potockiego). Orła na drobnych monetach polskich, zygmuntowskich, przezywano żartobliwie dudkiem, więc monetę samą tak nazywano, i już Rej stroił z tego żarty (»dudka wymieniać«, t. j. ptaka zamiast grosza); z polskiego dudka wzięli Niemcy Düttchen, co wróciło do nas jako dytek, dydek (‘sześciogroszówka dawna’, ‘dwa grajcary’).
dudnić, dudnieć, dudnienie, to samo co tętent (p.); ale dudlić, dudłać, dudrać, wraz z dudu! odnosimy do dud; wszystko dźwiękonaśladowcze. Jedyne lit. daudytē, ‘piszczałka’, narzeczowe, to chyba pożyczka z rus., mimo au-.
dufać, dufność, dufliwy, dufały i dufale, podufały, wszystko z doufać, doufały, ściągnięte; p. ufać, ufny; dufały przestarzało, w 16. wieku jeszcze częste; w biblji stale: »doufać w boga«, »przebywać doufale«, »doufanie wielikie«, u Leopolity stale dufać, dufność.
duk, granduk, Potocki; dukat, pieniądz (od napisu), zdrobniałe dusie; dukt,‘ciąg’, toż: edukować, edukacja, dedukcja, indukcja — wszystko z łac. dux, ducatus, ductus itd.
dukać, o ‘głosie’ (żabim), ‘stękać’; dukać i dukwi(e)ć nad czem, ‘ślęczeć’, »odukały karlik« r. 1664; dźwiękonaśladowcze; i dulczeć nie inne.
duma, dumać, zaduma(ny); duma, dumka, o ‘pieśni’, od 16. w. ogólne; duma, ‘mniemanie’, a od »górnej dumy« poszła duma, ‘pycha’, dumny, dumność. Prasłowo, ale pożyczone od Gotów; u Serbów i Bułgarów dumam, ‘mówię’; na Rusi duma, ‘narada’ (dumnyj diak), w 20. wieku wznowione dla ‘parlamentu’, przedtem duma ‘ratusz’ i ‘magistrat’; Czechom prawie zupełnie obce; przejście na ‘pychę’ nam wyłącznie właściwe. Gockie dōms, ‘sąd’, ‘zdanie’, dōmian, ‘sądzić’; w pożyczkach zawsze słow. u z niem. ō, p. buk, Dunaj; całkiem ruskie duma w znaczeniu ‘pieśni’, ‘byliny’ (t. j. pieśni historycznej, a później i byle innej).
dunąć, p. duć.
Dunaj. Nazwa największej rzeki europejskiej (Wołga za-europejska, wedle podziału starożytnych geografów), powtarza się dla rzek, rzeczułek, stawów, a w pieśni, z jej zwykłą przesadą (o kniaziach itp.), dla każdej wody (»dziewczyna idzie do dunaju«, t. j. ‘ruczaju’), szczególniej na Litwie i Rusi; również jak w nazwach osobowych; stąd różne osady: Dunajów, Dunajec, dalekie od wszelkiej rzeki tej nazwy (tak samo zową się ludzie Dnieprem), U Słowian Dunaj na Zachodzie i Wschodzie, Dunaw na Bałkanie; nasz Dunajec nazywał się jeszcze w 13. wieku Dunawcem, i dowodzi, że to jedna nazwa; wahanie między j a w można rozmaicie tłumaczyć. Słowianie przejęli nazwę Dunaju-Dunawu od Gotów (1. przypadek Dūnawi, drugi brzmiałby Dūnaujos — stąd nasza chwiejność?), ci zaś od Celtów; łacińsko-celtyckie brzmienie: Dānuvius, od pnia dānu-, ‘woda’, istniejącego do dziś na Wschodzie aryjskim (stąd i nazwa Donu, don ‘rzeka’ u Osetów; są rzeczki Dony i w Anglji). Jedna to z niewielu rzek o nazwie podwójnej, bo na dolnym biegu był Istrem, w ustach Daków (Getów) i Moesów (Traków), i pod tą nazwą najpierw, u Herodota i i., wystąpił.
