Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 166.jpeg

Ta strona została skorygowana.

serb. sztogod(j), ‘cokolwiek, cobądź’. My jedyni (oprócz Łużyczan) utraciliśmy l. pojedynczą, god, ale pień sam i u nas bardzo rozgałęziony, p. godny, godzić, godzina. Jak czas od czakania, czekania, nazwany, możnaby i god od żdania, ‘czekania’, wywodzić, ale żdać (p.) włączają do pni z ei, co się tu nie godzi. Zestawiają god powszechnie z niem. gad- (gat-), gaden, ‘godzić się’, ‘pasować’, gada (fryzyj.), ‘łączyć’ (ang. together, ‘razem’), gegada, ‘towarzysz’, Gatte, ‘małżonek’, Gattung (p. gatunek), a wkońcu i z gut, ‘dobry’ (gockie gōths); na Litwie brak odpowiedników pewniejszych. Zupełnie odróżniamy ten pień god- od owego god-, gad-, cośmy wyżej pod gadać omówili, z obocznością gat-, got- (nieistniejącą dla godu, ‘czasu’). Od »czasu« różni się god wyraźnym odcieniem stosowności, godności; w całej Słowiańszczyźnie nader ogólne, z mnóstwem urobień i znaczeń. Od niego godło (p.).

godło, urobione jak czeskie hodlati, ‘postanawiać, zamierzać’, ‘co nam odpowiada’, ‘na co się godzimy, umawiamy’, ‘zawołanie »stryjów« herbownych’, a później i ‘herb’ sam, jego przedmiot’, ‘symbol’ (»godło pokoju«).

godny, godność, godno i godnie, wiarogodny, niewiarogodność; od god, właściwie ‘co jest w czas, w porę’, ‘odpowiednie, stosowne’ (niegodzien, ‘niewart’), wkońcu i ‘zacny’, ‘znaczny’ (godno, ‘sporo’). Prasłowo; cerk. godĭn, rus. godnyj.

godzić, w kogo, lub na kogo, ‘nacierać, brać na cel, czyhać’; godzić się do czegoś, ‘być zdatnym’; godzić kogo, ‘łączyć’, ‘najmywać’; godzi się, ‘należy, trzeba’; nie godziło się; liczne złożenia z przyimkami, a do nich rzeczowniki na -a: przygodzić się, przygoda; zgodzić, zgoda, niezgodazgodne małżeństwo«; zgodzić, ‘nająć’); nagodzić, nagoda (nagodą, ‘przypadkiem’, biblja); dogodzić, dogoda, dogodnie, niedogodnie; wygoda, wygodny, wygodność, wygodnicki; pogoda i niepogoda, pogodny; ugodzić się z kim, »ugoda małżeńska«, por. bułg. godeż i godjawka, ‘zaręczyny’, godenik, ‘zaręczony’; godziwy, niegodziwy, niegodziwiec, niegodziwstwo; godziły przestarzałe, jak i urobione od imiesłowu czasu teraźniejszego: godziętny i niegodziętny, ‘ważny’ (np. świadectwo, artykuł). Częste w imionach: Godzisław (Gocław i Gosław); Godzięba (nazwa herbu, nie obrazka na herbie, pniaka, sosny), Godzimir. Częstotliwe gadzać z przyimkami: dogadzać i wygadzać. Czes. hoditi i ‘rzucać’ znaczy. Prasłowo, ogólne.

godzina, od god, ‘czas’, pierwotnie też ‘czas’, ‘chwila’ (»już nam czas, godzina grzechów się kajaci«, w 13. wieku), u Serbów ‘rok’ i ‘rocznik’, u Słowian zachodnich w naszem znaczeniu (a od nas i na Rusi i na Litwie adyna, ale gadynē, ‘czas’), stąd godzinny, godzinnik, ‘zegar’, u Skargi i częściej w 16. wieku, godzinki, ‘horae’, ‘pacierze kapłańskie’, ‘nabożeństwo’ (»odprawiać, odmawiać godzinki N. P. Marji«). U innych Słowian godzina i ‘pogodę’, dobrą lub złą, oznacza, jak fortuna; czes. hodiny, ‘zegar’ (jak rus. czasy), hodinarz, ‘zegarmistrz’.

gogodze, ‘borówki’ (narzeczowe, obce?), por. u Mączyńskiego gogółki, o ‘świeżo zawiązanym owocu’. Bez związku z nazwą »głośnej kaczki«, gogoł (w 15. wieku i gogolica, ‘dzika