kowania’; serb. na(ch)walice, nawo (z nachwao, nasze naschwał), ‘umyślnie’, ufal’, ‘nieumyślnie’, słowień. na chwal priti, ‘nadarzać się’; u Serb. i Bułg. narzeczowo toż f, co u nas. Pień z sk-, nord. skvala, ‘wzbierać’ (o wodzie i mowie), niem. Schwall, schwellen. Samochwał = Chwałko, Chwałecki, u Potockiego, i i.
chwarstać, ‘chrzęszczeć’, p. chróst.
chwast, od chwatania przezwany, bo zielska chwatają ziemię dla siebie, zachwaszczając ją; u innych Słowian chwastati, chwastun, chwasta, znaczy ‘pyszałka, co się chełpi, chlubi’, jak i w dawnej polszczyźnie: »lekarz faści« (f, jak zawsze w 15. wieku, zamiast chw), t. j. ‘chełpi się’ (środkami swemi) w mazowieckim Polikarpie około r. 1450. Czy może w dalszym związku z chwost, ‘ogon’ (?), przynajmniej chwoszcz, foszcz, nazwy uprzykrzonego chwastu rolnego, ‘equisetum’, r. 1472 chwoszczki i choszczki.
chwatać, chwat, p. chwytać.
chwiać, rozchwiewać się, chwiejny; w psałterzu: »chwiejali głową« (»chwiali głowę«, puław.), nieściągnięte, ale chwieli (puław. znowu chwiali); dalsze urobienia: chwierutać, ‘poruszać’, ‘kołysać’, od chwierut, a to od chwier; pień w chwoja, choinka, p. choja; sk- w skwierut(?).
chwiądać się, ‘drapać się, gdy swędzi’, z *swiądać, p. więdnąć, jak staroczes. chwadnouti z swad-, o ‘więdnieniu’.
chwila, chwilowy (w 15. wieku i fila), ‘czas’; »bo była zimna chwila« (w kolędzie z 16. wieku; stąd chwila po narzeczach biało- i małoruskich o ‘niepogodzie’, ‘burzy’), »już tu chcę cirzpieć mękę i wszytki złe file imieć«, w legendzie o św. Aleksym ok. r. 1450, »ciężka moja chwila«, w pieśni z 15. w. Zachodni Słowianie jedyni pożyczyli to słowo od Niemców, dziś Weile, niegdyś hwīl, hwīla, ‘czas’, ‘godzina’. Wedle niem. złożenia Kurzweil urobili Czesi kratochwile, a my za nimi krotochwila i krotofila, krotofilny; częste u Reja: »krotofile stroić«, »za krotofilę«, ‘dla uciechy’.
chwinić, tylko u Wielkopolaka H. Powodowskiego, ‘mruczeć’, chwiniąc, ‘mrucząc’; porównałbym z serb. chiniti, ‘udawać’, ‘oszukiwać’, chimba, ‘oszustwo’, słowień. chiniti se, ‘udawać’, rus. chinit’, ‘łajać’; chw- zamiast ch- a i naturalnie z y, więc chwinić z chinić, a to z chynić.
chwist, chwistać, chwis(t)nąć, toż co świst, świstać, świsnąć; chwiszcz, ‘orzech próżny’, toż co świszcz; chwist w 15. i 16. wieku, jeszcze u Reja, ‘błazen’, właściwie ‘aktor, komedjant’, ‘mimus’; jak świstek (papieru), tak i chwistek, chwisty w Józefie Rejowym (o ‘szmatach, łachach’); pochwist i pochwiściel wreszcie, o ‘zawierusze’, dostali się i do mitologji, jak i Pozwizd. ‘Orzech próżny’ nazywa się r. 1472 gwiżdżem i malikiem (p.); u Czechów chwiszt, ‘świstak’; tylko u nas i u Czechów istnieje to chwist, chwistati, por. gwizdać i świstać u innych Słowian.
chwost, ‘ogon’; w nazwach: Zawichost (zam. Zawichwost); Chwościsko, ojciec Piastów; chwoszcz, ‘skrzyp’, w 15. wieku choszczki i chwoszczki u Stanka (1472 r.), chościk; z średniowiecznej łaciny wzięto dla ‘equisetum’ koński ogon, z ‘cauda equina’; roślina sama podobna do »chwostu«, stąd więc, nie z łaciny, jej nazwa. Jeszcze Bier-
