jałmużna, jałmużnik, z czes. almużna, a to z niem. Almosen (dawne almuosan) z łac. alimosina z grec. eleēmosynē (od eleein, ‘litować’: kyrie elejson, ‘gospodnie pomiłuj!’).
jałowaty, o kontuszu ‘barwy czerwonawej’, w 17. wieku, z rus. ałyj, ‘czerwonawy’, bułg. serb. al, z tur. al, ‘czerwony’.
jałowy, jałowiec (»na jałowej ziemi«); jałówka i jałowica; toż i tak samo u wszystkich Słowian (na Rusi i jałyj, obok jałowyj). Łotew. jēls, o ‘surowym (niedowarzonym, nieźrzałym)’. Nazwę jałowca tłumaczą i inaczej, od kwiatów męskich, więc jałowych. Jałochna, jałoszka, jałowiczy; jałowieć.
jama, jamka, jamnik; prasłowo; cerk. jama; łączą z grec. di-amān, eks-amān, ‘wykopywać’, amarā, ‘rów’, amē, ‘łopata’.
jamułka, jarmułka, ‘czapeczka’, od 15. do 18. w.; »Jegomość się wczasuje w jamułce«, »jamułki owe tureckie«, r. 1617, »jamułki perłowe, złotogłowiowe«, u Niemojewskiego r. 1608, jarmołki, Stryjkowski, jałmurki, 15. wiek (roty). Z rus. dawnego jemurłuk, bułg. ja(g)murluk, z turec. ja(g)murluk, ‘płaszcz na deszcz z kapuzą’, później jermołka, ‘kapuza’, białorus. jarmołka, rus. jełomok, małorus. jołomka, ‘czapka’.
Jan, jasiek (nazwa żartobliwa ‘poduszeczki’), Jaś, Jaksa (jak Boksa); »grosz św. Jana«, ‘zadatek’, powszechne w średniowieczu; Janowiny, czeskie ściągnięcie z łac. grec. Joan(nes), z hebraj. Jehochanan. Ruś obok Joana ma i Iwana, co u nas w 17. wieku częste o Rusinach; nazwy miejscowe, jak Iwanowice, pochodzą jednak od zachodniego Ivanus (12. i 13. w.), a w Iwończu i podobnych wpłynęło imię Iwo(n). Dalej Janusz i Hanusz, z czes. wedle niem. Hans z (Jo)hannes. Janowiec zowie się u ludu, i w 16 w., co Stanko 1472 r. janobyt, janosiet(!) nazywa, czes. janowec i janofit (że odkwita około św. Jana), ale już Stanko zowie to i sianowiec, sianożęć i żnisiano (pora sianożęci, gdy odkwita), a jeszcze dalej odbiegają dawne postaci zanowiec i żarnowiec. Uważają je za odmianki ludowe łac. genest(r)a, genosta, niem. Ginster, a postaci z zan- powtarzają się i u innych Słowian dla ‘cytisus’, ‘genista’, serb. zanowijet, łużyc. zanowież (i janowież) i żanowc. Inna postać Jana: Janczy, z węg.
janczar, wojsko tureckie, utworzone r. 1329, rozbite 1826, z tur. jeni(jany)czeri, ‘nowe wojsko’; europejskie; janczarka, ‘rusznica’; ale Janczarycha, o ‘życiu uciążliwem i niebezpiecznem’, poszło od słynnego w 17. w. uroczyska Honczarycha (t. j. garncarzowa!): »hołysze konia w garści trzymając żyją na Janczarysze«, »będą orać Tatarom gdzie na Janczarysze«; jeszcze r. 1755: »bez pokuty iść w świata anczarychę«; źródła dziejowe wspominają na mohiłu Honczarychu 1546 roku, na pole Honczarycha imenujemoje, 1660 r., itd., »aż do Hanczarychy« r. 1754.
janduła, »czara albo janduła« w gdańskiej giełdzie r. 1670, rus. jandowa i jendowa, ‘nalewka’, nie z lit. indas, ‘naczynie’.
japurt, deport, ‘jabłko portowe’, od Cystersów lubuskich z ich macierzystego klasztoru Pforte wprowadzone w 13. wieku; podobnie
