cej, tym lepiej«), a od 17. wieku i nim, zanim (»nim ty przyjdziesz«, lub: zanim); p. ile, jaki; w dawnym języku jegdy, odjąd, dojąd. W słowiańskiem i litewskiem zawładnął ten zaimek odmianą przymiotnikową, gdyż dodawany do jej form rzeczownikowych wyrażał to samo, co grecki lub niemiecki rodzajnik: dobro-je dziecko = das gute Kind, to agathon teknon; dobroje ściągnęliśmy w dobre (pierwotnie długie ē, jako ze ściągnięcia powstałe, później pochylone, wkońcu otwarte); dobra-ja matka, tak samo: pochylone do dziś po narzeczach, otwarte w języku kulturalnym, co pochylonego a już nie zna; dobrŭ-j(i), z tego u nas i u Czechów dobry, rus. dobryj. I tak samo przez całą odmianę dalszą: dobrego (w 16. wieku jeszcze dobrégo), ściągnięte z dobra-jego, dobremu z dobru-jemu (cerkiewne ma jeszcze formy owe otwarte). Ta nowa odmiana zastąpiła wkońcu w językach słowiańskich dawniejszą rzeczownikową odmianę przymiotników zupełnie; już nie odmieniamy: dobra męża, dobry żony, lecz tylko: dobrego męża, dobrej żony, ale jeszcze: »za biała dnia«, r. 1535, »na biele dni«, dziś ludowe. — Obok jego, jemu, skrócone go, mu, już od w. 14, w ogólnem używaniu; go popłacało niegdyś (jak dziś w ruskiem) dla rodzaju nijakiego: »uczynił świadectwo i on go (‘je’) przyjął« (jeszcze u Reja i Potockiego tak stale). Formy bez n: »przeciw jemu«, »miedzy jimi«, »na je«, »za jąż«. Nowy zaimek względny (który, co) zastąpił dawny iże: »przysięgę, jąż my uczynili«, »jeżekoli się mu stało, to się stało« (‘cokoli’). Narzeczowe dawne, już w 14. wieku, jejej, jeich, jeim (»jeje ludziem«, rota poznańska z r. 1393). W słow. i lit. spadły się dwa różne pnie zaimkowe: pień trzeciej osoby, łac. is, ea, id, goc. is, ita (niem. er z dawnego ir, es), ind. ajam, ‘on’, imam, ‘jego’, awest. ī, ‘ona’; i pień zaimka względnego: ind. jas, jā, jad, awest. jō, jā, jat, grec. hos, hē, ‘który’, — a więc pnie i- i jo- (lit. jis, ji, ‘on’, ‘ona’, 2. przyp. jō, jōs, 4. przyp. ji, ja). — Z dawnych form, obok ji = ‘jego’, 1. przyp. względny: jen (jak ten, on), jeszcze częściej jenże, w biblji i psałterzu (używane i jako 4. przyp.: »pręt jen w ręce dzirżał«, »kamień jenże był włożył pod głowę«); jen dla wszystkich rodzajów i liczb r. 1553: »światłość jen świeciła«, »cnoty jen zalecają«. W psałterzu jej = ‘jego’ (puławski ma zamiast tego gy). W 15. wieku jegojski, wedle naski.
jelca i (mylne) jedlca, ‘rękojeść’, r. 1500: »głowica mieczewa albo jedlca«, »utopił sztylet po jelca«; z czes. jilce (jest i liczba pojedyncza jilec i jelec), słowień. chelce; z niem. dawnego hilze, helze.
jelec, ryba, r. 1472 tak, jedlec w 16. wieku z mylnem d jak jedlce lub polednia, u Czechów jelec, u Łużyczan jalica, na Rusi jelec.
jeleń, leleń w 17. wieku w pisemnictwie (np. u Jezuity Tylkowskiego, dziś tylko narzeczowe); niegdyś pień spółgłoskowy na -n, 2. przypadek cerk. jelen-e, u nas 2. przyp. l. mnogiej jelon; jelonek; jeleni. Prasłowo (i u Serbów leleń; rusk. oleń, z wymianą w nagłosie je- : o-), lit. elnis, grec. elafos (z *elnbhos) i ellos (z *elnos), ‘jeleń’; Niemcy pożyczyli nazwę dla ‘łosia’, Elend, Elentier (i u Łotwy alnis, ‘łoś’), od Słowian. P. łani; por. łoś;
