Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 249.jpeg

Ta strona została skorygowana.

skie’ (sukna śląskie pospolite, szyftuchy, karazje, kiery); w 16. wieku bywało lepsze, mitelfoder (Mittelfutter) udawano za kiery; skrócone z Kerntuch (od Kern, ‘jądro’), nazywane u nas i »kiernowem suknem«, t. j. ‘dychtownem’, ‘mocnem’; kerntuch znają i nasze wykazy cłowe 17. w. Gatunek stale upada, psuje się; obce zaś słowa złożone chętnie się skraca.

kirys, »kirysowa zbroja« (aż za kolana), kiryśnik (‘kirasjer’), kiryśniczek (nazwa dukata); dziś tylko kirasjer; z niem. Küris, a to z franc. cuirasse (co wkońcu z łac. coria, ‘skóra’), o ‘skórzanym kolecie’, skąd i karacena, u Zimorowica 1620 r. karaczyna (rus. karaczin; średniowieczne łac. corazina, coratia, włos. corazza).

kisnąć, kisić, kisieć, kisać, kisał; kiszony, kisiały; kisiel (ruskie, tyle co nasz ‘żur’, lecz gęstszy jeszcze); kiszka (na Śląsku, chyba nie z czeskiego), o ‘kwaśnem, kiszonem mleku’. P. kwas. Jest i kiszczyć; kisły, ‘kwaśny’ (o minie i mleku).

kiszka, kiszkowy, prasłowiańską nazwę ‘jelita’ zastępywa, u nas głównie i na Rusi (obce Czechom, Bałkanowi, dawnemu językowi); por. rus. kiszet’, ‘roić się’, lit. kiausti, ‘ryć’; może i kieszenia tu należy?, albo i ksieniec? (p.).

kiścień, w dawnej polszczyźnie ‘basałyk, kula ołowiana na rzemieniu (do rzucania)’; z rus. kisteń z tur. nazwy dla ‘broni, pałki’, kisten tatarskie; w 17. wieku używane; kieścień mylne.

kiść, ‘pęk, grono’, kistka, kiściasty, okiść (śniegu), ale u Cygańskiego 1584 r. ochwiść (mylne?); przyrostkiem od kita (p.).

kit, kitować, z niem. Kitt.

kita, kitka, u myśliwych ‘ogon lisa’, na Bałkanie ‘bukiet’, ‘pióropusz, czub (hełmu)’, serb. kitina, to samo co nasze okiść; len na kity mierzono (stąd średniowieczne łacińskie cuta, niem. Kute?); niem. stare scoub, ‘snop, wiązka słomy’, islandzkie skufr, ‘wisiorek’.

kitajka, ‘tafta, materja jedwabna’, »kitaj z bawełny glancowanej«; z rus. kitajka, ‘nankin’, od tureckiej nazwy Chin (Kitaj, wedle zdobywców Chin, Tunguzów, Ketajami zwanych, Kataj u Marka Polo), skąd materje te pochodzą.

kitel, kiedel, kitla, kitlik, ‘kaftan, opończa’, z niem. prasłowa Kittel, gwarowe Keddel.

kiwać, kiwnąć (a pierwotnie kinąć, co się więc z kinąć od kid-ać zupełnie zeszło, tak że ich obu nie odróżnić), ze złożeniami; żartobliwe »święty kiwon« u koni, »nowy kiwon«, o żydach; jest to częstotliwe do nieistniejącego u nas kwać, cerkiewne kwaachą, ‘kiwali’, starorus. pokwanije.

kiwior, ‘kołpak turecki’, ‘chochoł u brogu’, rus. kiwier, ‘czako żołnierskie’, pochodzenia wschodniego, jak kłobuk (kołpak), chociaż źródła dotąd nie odnaleziono; wysokie owe nakrycia głowy cechują Wschód od tysiącoleci.

klacz, z dawniejszego klacza, wedle częstszej odmiany rzeczowników na -a, jak łodzia w łódź; nie zjawia się przed 16. wiekiem; pożyczka to z Rusi (klacza), skąd wiele nazw dla koni wtedy przybyło. Ruskie klacza z *klęcza (por. słowień. kleka, ‘szkapa’), od ‘zginania’, por. rus. klacz, o wszelakiej ‘krzywiźnie’ i ‘kołku’ (stąd u innych Słowian nazwy dla ‘jałowca’);