kojec, od dawnego kociec, dorobione wedle dalszych przypadków: kojca itd., co w 16. w. z koćca powstało, jak ojca z oćca, płajca z płaćca, winowajca z winowaćca; kociec ogólnosłow., zdrobniałe od pierwotnego, stosunkowo rzadkiego, kot (czes. kuot), ‘buda’, od którego i gwarowe kotuch, ‘kurnik’ (w Panu Tadeuszu, »litewskie«, t. j. białorus.; rus. kotuch, ‘chlew’). Uchodzi kot za pożyczkę niemiecką, ang. cot, ‘chata’ (we złożeniach i ‘kojec’), dolnoniem. kote i köte, których pochodzenie niewyjaśnione, jak i czas i droga pożyczki słowiańskiej. Nasuwają i drugą możliwość: jest irańskie kata-, ‘komora’ (pers. kad, ‘dom’), co Finowie jako kota, ‘dom’, przejęli; więc słow. kot może być albo pożyczką (to samo więc co chata, p.), albo nawet spólnym nabytkiem aryjskim; w cerk. jest tylko kotec, ‘klatka’, jak u nas, w rus. koty i kotcy, o ‘jazie rybnym’, od 14. wieku, por. kotiecznik, ‘rybak’; na Bałkanie, jak w cerk. i u nas, o ‘kojcu’, ‘klatce’.
kokać, kokcieleć, »cieciorki kokały«, a »pardwa kokciele«, w Banialuce Morsztynowej; dźwiękonaśladowcze, od tegoż kok-, od którego kokot, koczot, kokosz i czeczotka, co się po całej Europie powtarza: franc. coq, ang. cock, niem. gockel i gackern, grec. kakkadzō i łac. coco, o ‘kwokaniu jarząbków i kur’. Tu należą i dłuższe, jak kokorekać i kokorykać, ‘piać’, »kogucik kokorzyka« (por. franc. coqueriquer); te nie stoją jednak w żadnym związku ze słowem kokora (p.).
koko, ‘jajo’, uchodzi za wyraz mowy dziecinnej, jak bobo; znane po paszkwilach 17. wieku; powtarza się jako koka i koko w czes. i rus., tudzież w językach romańskich, włos. cocco.
kokora, ‘wrąg’, o ‘zakrzywionem drzewie’, powtarza się w nazwach roślinnych: kokorzec, kokorek, kokornak, kokoryczka i i., tak samo w czes., dla ‘aristolochia’, ‘cuscuta’ i innych, od kłaczkowatego wyglądu; z odmienną wokalizacją czes. czeczerziti, o ‘zwijaniu’, czeczeratý = serb. kokoraw, ‘najeżony’, łotew. cecers, ‘kędziory’, ka(i)karains, ‘kosmaty’.
kokosz, kokoszka, ‘kura, kwoka’; p. kokać; »wojna kokosza« z r. 1537; kokoszyć się, kokosić się, przeniesiono od 16. wieku (co najmniej) na ‘chlubienie, nadymanie się’ (»rozsiadać się, nosić się jak kokosz z jajem«), częste w 17. wieku: »pycha która ich (Niemców) kokoszy«; por. franc. coquet od coq. Kokot dawniej tyle co kogut; kokotliwy, ‘co się kokoszy, wynosi’, jeszcze w 17. w.
kolacja, jeszcze w 16. wieku prawidłowe kołacja, bo łac. l, ll, przez ł oddawano, por. buła z bulla, stuła z stola; łac. collatio; ‘składka’, później ‘uczta składkowa, piknik’, a wkońcu ‘wieczerza’; kolacyjka. Ale kolacjonowanie, ‘sprawdzanie’, np. odpisu z oryginałem, z franc. collationner.
kolak, kolec (przeważnie w liczbie mnogiej używane: kolce), kolczaty, kolczasty, kolczysty, wszystko poszło od kłóć, kolę, kolący. Tu przyczepiono i kolkę, ‘kłócie w boku’, wyraz lekarski z łac. colica (a to z grec. kōlikē nosos, ‘choroba członowa’), franc. colique, niem. Kolik. Kłóć znaczy niem. stechen, co było zarazem oznaczeniem ‘turnieju’, i stąd poszły czeskie, a za niemi nasze dawne nazwy ‘turnieju’: kolba i kolcza (gra),
