warzysze i śród kpin i śmiechów przeciągali przez wodę-błoto fryca; u Reja i Kochanowskiego o to przytyki: »kto (pochlebcy) wierzy, barzo ciągnie kota«; »nie zajrzy suchy temu, co zmókł ciągnąc kota«; więc kotować ‘naśmiewać się, błaznować’. Kara wyszła już w 17. wieku z użycia, jako zbyt drastyczna (podobnie i »rzezanie się w koszu«, p. kosz). »Kotki we łbie drą (drapią, grzebią) ...już poranu« (nietylko w nocy, kiedy się koty drą) mawiano o ‘fantastykach’ i ‘warchołach, manjakach’; por. Katzenjammer u Niemców od 17. wieku.
kot, kót, pisane i przez u: kut (jak but i inne z niepierwotnem ó-u), ‘kostka napiętkowa z nogi cielęcej’, używana do gry, z niem. Köthe, jak inne nazwy tej gry.
kotara, dawniej (u Reja i później) kotarha (por. dera z derha), odmieniła i znaczenie: dziś ‘portjera’, ‘zasłona’, dawniej ‘namiot nad łóżkiem’, a pierwotnie ‘namiot w polu’: »Tatarzy przenoszą swe kotary«, »pod kotarhami mieszkają«, »kotarhy z pilśni owczej czynią«. Z tatar. kotyr(?), co ma być równe znaczeniem i początkiem z tur. czatyr, p. szater (cz- i sz- w nagłosie się mieniają).
kotiuha, dawne wyzwisko, przez ruskie z węg. kutya, ‘pies’.
kotka (w 15. wieku), później wyłącznie kotew i kotwica u okrętów morskich, u rzecznych kot; i w niemieckiem Katze ‘koť (zwierzę) i ‘Anker’ (‘kotwica’, u okrętów, w budowli itd.), bo jedno i drugie pazurami (ziemię, mur) chwyta.
koza, kózka, kozica (‘giemza’, ‘sarna’), kozi, kozina; koza w najrozmaitszych znaczeniach: ‘działko’; ‘niedożynki na polu’; ‘dudy’; »koza w nosie«; koza, ‘więzienie’, może tylko obcą klozę, ‘zamknięcie’ (Rej i i.) zastąpiła; koziarnia, koziarz; kozula, kozulka, rodzaj ‘wędki’. Złożenia: kozodój, tłumaczy ‘caprimulgus’ (‘lelek’); koziorożec w zodjaku, obok dawniejszego kozorożca; »kozowoński naród« (‘żydzi’); w nazwach miejscowych: Koziebrody i i. Prasłowiańskie; wszędzie tak samo i również z mnóstwem znaczeń obocznych, których nie powtarzamy; ograniczone do Słowiańszczyzny, wygląda na dowolną przestawkę z *ozka (możnaby jednak przypuścić i nowotwór z k-, niby rym do *oza, jak kość: ość, itp.), prasłowa aryjskiego, zachowanego przez Litwę: ożys, ‘kozieł’, prus. woze, lit. ożka, ‘koza’, ind. adża-, grec. aigis (egida, ‘tarcza Zeusa’). P. kozieł; kozera; kozik; kozub; kożuch; Kozodrza.
kozak, kozaczek (także nazwa pewnej ‘strofy’ dawnej), kozunio; w 17. wieku pogardliwie od kozy wywodzone, jakoby koziarz, powszechnie, chociaż już Gwagnin w 16. wieku słusznie prawił : »kozak, kazak, jest słowo tatarskie i wykłada się jakoby chudy pachołek, zdobyczy sobie szukając, nikomu poddany, za pieniądze komu chce służy«. Turec. kazak, o ‘swobodnym awanturniku’. W pierwotnej kozaczyźnie żywioł tatarski silnie przemagał, dopiero zczasem ruskiemu ustąpił; wszelkie nazwy starszeństwa (ataman, asawuła itd.), broni, ubioru, koni, żywności, urządzeń (p. kureń), były u nich tatarskie, a od nich do nas nieraz zawędrowały; zkozaczyć się, o ‘dziewczynie z dzieckiem nieślubnem’.
kozera, kozyra, kozyrować r. 1553, kozernik, ‘atut w kartach’, zastąpione dziś francuskim atutem, w 15.
