krotnieć, krotnąć, ‘łagodnieć, uśmierzać się’; brak dalszego odpowiednika dla tego krot-, kret- (kręt-?, p. krzątać).
krowa, krowi, krowiniec, krówsko; przestawione z *korwa (w rus. pełnogłos: korowa); oboczna prapolska forma karwa ocalała w nazwach miejscowych: Karwin, Karwodrza (Kawodrza) obok Krowodrza; Karwicki obok Krowicki; krowieniec dziś jeszcze u Kaszubów karwińc; nakoniec dorobiono do karwa: karw, dla ‘wołu’ (częste u Reja, mianowicie dla ‘starego, leniwego wołu’; pogardą trąci), Prusowie od nas pożyczyli (kurwis; Litwin ‘wołu’ jautis zowie, od ‘wprzęgu’, ind. jaumi, ‘wprzęgam’); i lit. karwe, ‘krowa’, pożyczka od Słowian (u Prusów klente, nasza klępa?). Bydlę rogate, więc nazwa ta sama co w łacińsk. cervus, niem. Hirsch (nordyjskie dawne hiortr), grec. keraos, ‘rogaty’. Ruś zowie ‘kołacz weselny’ korowajem, od kształtu, skoro na korowaju »byczki« i »huski« ulepia; korowaj (u Bułgarów krawaj, ‘ciasto obrzędowe’, w niezliczonych co do kształtu odmiankach) pieką z nadzwyczajną obrzędowością (są osobne pieśni korowajowe), bez korowaju obchodzi się tylko wdowa, idąca powtórnie zamąż. Nazwa, nie rzecz, nam już obca, chyba ją w połaci wschodniej od Rusi znają. Krówka nazwa wszelakich owadów, chrząszczy, i roślin niektórych.
krszyć, ‘kruszyć’, od krech- w krechki-, p. kruchy.
krta, p. krzta.
krtań, krtaniowy; krtęczyć, ‘dręczyć, dusić’; krtycz, tyle co krtań; oboczne formy z dźwięczną spółgłoską: grdęczyć, grdyka, inne z rz: krztań, krztoń, ale to rz nieusprawiedliwione, chyba wedle wzoru krta i krzta, bo pisownia z miękką półgłoską, grĭtanĭ, obok grŭtanĭ, niewiele dowodzi. Polskie słowo różni się od rus. gortań następstwem półgłoski (polskie z grŭt, rus. z gŭrt), co nieraz się powtarza. Nazwana krtań (z *grtań, por. pchła itp.) od zgartania, ‘garnięcia’; przyrostek -ań; przyrostek -yk lub -ęk w grdyka, grdęczyć (krtęczyć w 15. wieku). Pierwotne następstwo brzmień zachował garściel (p. gardziel). U krtęczyć lub grdęczyć itd. rozstrzyga trzecia lub pierwsza głoska, do której się pierwsza lub trzecia dostraja: albo krt-, albo grd-.
kruchta, narzeczowo krufta, krukta, około r. 1500: »ganek albo kruchta«, i kruktha(!), tamto ‘babiniec’, a to ‘krypta, podziemie’, z niem. kruft (dziś Gruft) z grec. łac. crypta, poprzez czes. kruchta, krufta; krypto-, ‘ukryto’, mamy we złożeniach, jak kryptokatolik itp.
kruchy, kruszyć, kruszki, okruch; »sól w kruchach«, czyli w ‘kawałach’, kruch lodu czy stali; krusz, ‘grudka soli’ (w karze sądowej dawnej); kruszec albo kruszczyna, ‘metal’; kruszeć, ‘stawać się kruchym’; kruszyna, ‘odrobina’, ale i nazwa ‘szakłaku’; kruchki i krufki, pisane kruwki (por. krechki i krewki), ‘kruchy’, kruchość i kruchkość. U Serbów i Chorwatów kruch, ‘chleb’. We złożeniu z s- już w języku cerk. przeniesione na moralne skruszenije, nasze skruszony i skrucha (jak w czes.; niem. Zerknirschung). Lit. krusza, ‘grad’, kr(i)uszti, ‘roztłukiwać’, kriauszyti, ‘ubijać’; litew. au = naszemu u, litew. u = naszej półgłosce twardej (ŭ), oniemiałej w krszyć, krszyna, istniejącej
