mić konia«), krygować się (‘muskać się’, o ruchach pretensjonalnych), już około r. 1500: »wędzidło, krygowa uzda«, od innego krieg pochodzi, co oznacza jakieś ‘śruby czy dźwignie (u działa)’, franc. cric, ‘dźwignia u wozu’.
kryłoszanin, we Lwowie ‘świętojurca’, ‘kanonik obrządku ruskiego, siedzący w kryłosie’; kryłos przestawką z grec. klēros, ‘kler’.
Krym, półwysep, nazwa turecka; stąd krymczuk, ‘Tatarzyn’, krymczak (koń), krymka, ‘mycka, jarmułka’.
krynica, z mylnem ry zamiast rz (jak w kryślić zamiast krzyślić, chrypka i i.), jeszcze u Leopolity i Wujka: »krzynice (‘źródła’) wód«; to samo co skrzynia (p.), tylko bez s-, jak Skrzynki i Krzynki itd.; kryniczny; p. krzynów. Już w cerk. krinica ‘studnia, źródło’, nietylko ‘naczynie, dzban’; właściwie ‘cysterna’; nie pozostaje w żadnym związku z grec. nazwą ‘źródła’, krēnē.
krypa, ‘galar’, czółno’, z niem. Krippe.
kryształ i krzyształ, kryształowy, krysztalny, krystalizować i krysztalić, z łac. crystallus, z grec. nazwy ‘lodu’, krystallos.
krytyka, krytyczny (i o dniach i chwilach »podejrzanych«), krytykować, przez łacinę z grec. kritikos, ‘rozsądzający’, kritikē. Niegdyś było i krytyzować, niem. kritisiren (od krinō, krisis, ‘rozsądzam, dzielę’, łac. dis-cerno).
krzak, od kierz (jak pniak od pień), krzaczysty, krzaczek; krzewie i krzowie, zbiorowe (jak liście, pierze, snopie); częste w nazwach, Zakrzewski (od Zakrzewia, por. niem. Sackrau); pień kŭr-, z samogłoską o w korzeń, gdyż takie pierwotne znaczenie, ocalałe w cerkiewszczyźnie; u Słowian zachodnich kierz już przed r. 1000 ‘krzak’ znaczył, bo wedle kroniki Thietmarowej Nadłabianie kirie elejson chrześcijańskie przedrwiwali: we kri olsa (‘we krzaku olsza’). Od zbiorowego krzewia poszło i krzewić, rozkrzewiać, i nowe krzew, krzewina (już od r. 1500), jak liść od zbiorowego liście.
krząkać, a mylnie i chrząkać (ależ i na Rusi chrjukat’, o świni), »krząka jako kiernoz«, u Reja, krząknąć, krzęczeć (o słomkach), rus. krjakať i krjachtieť, ‘stękać’, i nazwy wszelakiego ptactwa od głosu, litew. krankti, o ‘krakaniu’, i podobne, wszystko odmianki krakania wszelakiego. Od dźwięku nazwane i zwierzątka, np. krzeczek, p. skrzeczek; krzekać, krzechtać, o świniach w latowaniu; »krzekot żab«, krzekotać, ale i o sroce i kurze mówią krzektać (»sroczka krzekce na płocie«), krzeczeć, krzeknąć. Lit. krekinti (o świni); krakis, ‘dzięcioł’, itd.
krzątać się, krzątanina, okrzętny (gospodyni) i skrzętny, rzadziej bez s: krzętny, krzęcinka (roślina); u innych Słowian i czasownik krjanuti, krenuti, bez t przed n. Kręt-, z samogłoską o w krąt-, p. kręty; lit. krutus, ‘ruchliwy’, krutēti, ‘ruchać się’, bez nosówki.
krzczyca, pisane najrozmaiciej, i bez r; forma pierwotna była kczyca, od kŭk, ‘włosy na głowie’, i kyka (to samo, bułg. i serb. kika, ‘warkocz’), czes. ksztice (w najrozmaitszych odmiankach), o ‘warkoczach’ i ‘czubach’; u nas kszczyca ‘włosy na karku’, i ‘kark’, i dla tego znaczenia pisano kczycę pierwotną najczęściej i przez r: krzczyca, cho-
