Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 306.jpeg

Ta strona została skorygowana.

liti, ‘lamentować’, i cwieliti, ‘pobudzać do lamentu’, serb. cwiljeti, ‘płakać’; stąd i nazwa Celowca, ‘Klagenfurt’?

kwik, dźwiękonaśladowcze, ogólne (por. niem. quicken, jak u nas, o świni), kwiczeć, kwiknąć, kwikać się (o koniach); kwiczoł i kwiczał, nazwa ptaka; por. lit. kwykti; rus. kwika, ‘bąk’.

kwinta, w przysłowiowym zwrocie: »spuścić (nos) na kwintę«, ‘spuścić z tonu’ (»zaczyna od basu, a skończy na kwincie«); od łac. quinta, nazwa pewnego ‘tonu’; przekwintować mawiano w 16. wieku o ‘wymysłach’ wszelakich (i franc. quinte oznacza ‘wymysły, grymasy’), co ocalało w nowszem wykwintny. Inne złożenia z łac.: kwintesencja (‘piąty, najwyższy wyciąg, ekstrakt’), niby ‘istota sama’; qnincunx, o ‘drzewach sadzonych w »cynk«, w rzędy pewnego układu’ (użył Orzechowski 1564 r. jako tytuł swego dialogu); kwintet (z włoskiego).

kwit, ‘poświadczenie pisemne odbioru długu’, kwita (tylko w przysłowiach: »kwita z nami«, ‘rozeszliśmy się, skończyli z sobą’), kwitować kogo z czego, pokwitowanie, kwitacja, kwitowy, kwitek (»pójść z kwitkiem«, ‘z papierem, asygnacją, zamiast z pieniędzmi’, co się często żołnierzom dawnym trafiało, przy stałym braku w skarbie); wszystko z łac. quietare, quietus (‘zaspokojony’), szczególniej zaś franc. quitte, nous voilà quittes, quitte de dettes, ‘wolny od długów’.

kwitnąć, dawniej kwiść, czas teraźniejszy: kwtę, kwciesz, kwtą, odmienione w kście, »kiedy zakstą kije« (z nowym bezokolicznikiem kścieć, ludowe); kwitnieć; Czech kwtu w ktwu przestawiał; na Południu (z jego cw- zamiast kw-, p. kwiat) równie odmieniano szyk brzmień: bułg. cĕwtjŭ, serb. cawtiti. Dziś kwit- wszelką inną postać zastąpiło; częstotliwe w złożeniach: prze- i zakwitać, rozkwitać. O wymianie k- i s- (kwitać i świtać) p. kwiat; k- istnieje i w litewszczyźnie, łotew. kwitu, ‘błyszczę’, a może i lit. nazwa ‘pszenicy’, kwietys(?).

kwoka, kwokać; kwoczka, zgrubiałe: kwocha; kwoktać, o ‘głosie kury wodzącej kurczęta’; prasłowiańskie; rus. kwoczka, itd.; obok postaci z kw- istnieje i kl-: bułg. kloczka, słowac. kloka, rus. narzeczowe kłoktat’, klochtat’. Podobnie dźwiękonaśladowczo w innych językach, grec. klōssō, łac. glocio, niem. Gluckhenne (i Klucke).



L


la! la!, lalasz, okrzyk myśliwych i żołnierzy; lalatać, ‘wołać la’; por. labiedzić.

laba, labja, w 16. i 17. wieku powszechne o ‘używaniu dobrego bytu’: »labować, losztować«, »labować i rozkoszować«, »labuj duszo«, »labował sobie po sadzie (Adam w raju)«; czasownik dziś zapomniany, powszechny na Litwie, lebauti, ‘używać’. Obce.

laber, ‘brzeg wykrojony’, labrowy, labrzysty, »labrować tarczę herbową«, ‘ozdabiać labrami’; z łac. labrum, ‘brzeg’, od labium, ‘warga’.

labet, gra w karty, od płatki, z franc. la bête.