Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 315.jpeg

Ta strona została skorygowana.

kach ruskich ‘lwa’ jako lutyj zwier stale oznaczają, nazwał Litwin ‘lwa’ lutas, choć go jako żywo nie oglądał. Lewek (zam. lwek) znaczy i ‘talar lewkowy (holenderski), ze lwem’; co innego lewy rumuńskie, również od lwa nazwane. Zdrobniałe lewuś.

lewa, w kartach, z franc. levée, jak i sztych w kartach z niem. Stich (od stechen), ‘bitka’.

lewar, ‘dźwignia’ i inne przyrządy (np. do naciągania kuszy), od łac. levarius (od levare, ‘podnosić’); p. hewer.

lewy, lewica (por. prawica), lewie, lewo; lewak; złożenia: lewobrzeżny i i.; powtarza się w tem samem znaczeniu w łaciń. laevus i grec. laios; Litwie brak; u wszystkich Słowian tak samo: cerkiewne lěw, i t. d.

leźć, lazę (od 16. w. lezę, wedle leziesz), leziwo (‘drabinki bartnika’); liczne złożenia, p. łaz, łazić; znaleźć. Prasłowiańskie; prus. lize, ‘lezie’.

leżeć (por. lec, legnę), należeć i przynależeć, zwłaszcza w nieosobowem: należy się (należny, należyty); zależeć (»to zależy od...«), (nie)zależny; leże (zimowe). To samo w grec. lechos, ‘łoże’, łac. lectus, niem. liegen; brak go zupełny w litewskiem, chyba w palegis, ‘połóg’, ocalało, i w językach Wschodu; czasownik pierwotny, oprócz homerowego lekto, tylko u Słowian, Niemców, Celtów. Leża(k), ‘drzewo leżące w lesie’; leżałka, ‘ulęgałka’ (owoc); »w leżączki«, albo leżmem; leżysko; leżeń (‘dozorca’). Leżajsko jednak poszło z dawnego Lężajska (p. lec).

lędźwie, wyjątkowo i w liczbie pojedynczej; lędźwiowy; polęd(ź)wica; brak Litwie; niem. Lende (stare lentī), łac. (z inną samogłoską) lumbus; tu i nazwa dla ‘lathyrus’, lędźwiec w 16. w., dawniej lędziwiec (ale u Stanka 1472 roku lędziniec; czy to nie omyłka?), od podobieństwa do ‘nerki’, niegdyś (a u Czechów i i. dziś jeszcze) od lędźwi nazwanej, czes. ledwina, ‘nerka’, słowień. ledwije i ledwice; u nas w 16. wieku po słowniczkach: »nyrka albo lędźwica«. Cerk. lędwiję (liczba mnoga), rusk. ladwieja i skrócone laszka (por. Lach), itd.

lęk, lękać się, lękliwy, przelęknąć się, i przeląc, zląc się, u nas tylko o ‘zginaniu, kurczeniu się od strachu’, ale jeszcze w cerk. slęką, ‘skrzywię’, nalęszti, ‘napiąć łuk’; z wokalizacją o p. łęk; lit. linkti i lenkti, ‘zginać’. Pień wybitnie litwo-słowiański, p. łąka, łuk; cerk. lęcati, lęczą, lęcają, czes. léceti, léceji, ‘sidła stawiać’.

lgnąć, z g (wsuniętem); pierwotne lnąć jeszcze w psałterzach, przylnąć (przylipnąć), z lĭpnąć (p przed n wypadło, jak stale, p. sen), lit. lipti, ocalałego w czasowniku na -ieć (niegdyś nierównie obficiej zastąpionym w języku, p. obfity), lpieć, w psałterzu puławskim (dziś ludowe, na Podgórzu tylko), ‘przylelegać’ (dziś: ‘czekać, zetrwać'). P. lipki (lipa), lep. Cerk. prilnąti (czas przeszły prilpe), rus. lnut’, czes. lne.

li, pytajne (‘czy’) i uogólniające (ktoli), u nas już nie przeciwstawiające (jak w cerk. i rus. ili), chyba we złożonem a-li-bo (albo); częste przy innych spójkach: izali, azali, czyli; »maszli dać, to daj«; znaczy i ‘tylko’, dziś podwajają je zbędnie (li tylko). Pokrewne z le (ale, lecz, p.) i (‘ledwie’, Ledarg). Podobne spójki np. łotew. lai, ‘niech’, -li w lit. nu-li, ‘teraz’.