wlec), obalić (walić), obrót (wrócić), obora (wora), p. obierz, obroża i i., obok: obwieliczyć, w biblji, itp.; wahano się nieraz: w biblji obykł, poprawne, pierwotne, i nowe obwykł; Biernat pisze obwięziel (jeżeli to nie drukarz dopiero w wsadził), ale słowniczek z r. 1532 ma obiąsło, z r. 1500 obwiąsło; czes. obáslo, rus. obiazatielnyj, ‘obowiązkowy’. Ob- w znaczenia umniejszającem: obstarz, ‘nieco stary’.
oba(j), obu, żeńskie obie; obydwaj (obadwa), żeńskie obydwie (obiedwie); przymiotnik obój: »obojej płci«, »królestwo obojej Sycylji«, dawniej »obój naród«, »oboja osoba«, »w obojej fortunie«, »przed oboim jedzeniem«; dziś tylko oboje, obojga; we złożeniach: obopólny, ale obustronny; obojętny, dziś: ‘nieczuły’, ‘nieciekawy’, dawniej: ‘dwuznaczny’, ‘obosieczny’ (o mieczu), i o człowieku, ‘co obu rąk jednako używa, dwojaki’, wedle pochodzenia słowa: ‘co da się jąć z obu (stron)’; obojętek, ‘człowiek dwulicowy’, obojeńca, zamiast obojętca, Potocki; oburącz, dawny przysłówek, jak opięć (p. pięta), osob’ (p. osoba), przyczerń, itp. Tak samo u wszystkich Słowian. P. ob.
obalić, obaliny, ‘rozwaliny’, p. wał, walić.
obartel, ‘zasuwa’, obartlik; ob z obw- od ob-wiercić; obartuch, w temże znaczeniu, i nazwa ‘ciasta z serem’ (obwierciane, niby powałka); obertas, z *obwertas, ‘okręcany taniec’.
obarzanek i obar (o ‘miodzie’, obarny, o ‘drzewie smolnem’), od *ob-waru (od wrzenia - warzenia); obarzanki r. 1472, jak i dziś, ale r. 1532: »pracle albo obwarzanki«, ze wstawionem w od warzyć.
obawa; obawiać się (dawniej obawać się), urobione nowo wedle zabawa, zabawiać itp.; ściągnięte z obojawa, jak bać się z bojać się; tak samo w czes. obáwati se i obawa; przyrostek -wa.
obcas, z niem. Absatz, ‘napiętek’, zniekształcone podobnie jak obses z łac. (p. obces), ale już wcześniej.
obces, obcesem, obcesowy; łacina, stosunkowo świeżo zniekształcona; do połowy 18. wieku istniało tylko obses, z łac. obsessus, ‘szalony, w którym djabeł siedzi’ (o djable opsesie Postępek prawa czartowskiego z r. 1570), »rzuci się obses na cię«, »tam jako obses leci«, »skoczyłby jako obesess(!) piekłu oślep w garło«, Potocki, itd.
obcęgi, hebcęgi, z niem. Hebzange; niem. an dawało u nas zawsze ę; cęgi same rychło zapomniano; h pojęto jako przydech i opuszczono (por. ochmistrz).
obcy, u nas w znaczeniu ‘cudzy’ już w 15. wieku, opcy; Czechom i innym Słowianom zupełnie nieznane, więc wszelkie prawdopodobieństwo, że obec, wobec, obecny, obcy, są naszą własnością rodzimą, nie pożyczką; że obec straciło zmiękczenie, nie przeczy temu, a istnienie postaci obiec najsilniej za polskim początkiem przemawia. Por. obec.
obec, wobec, obecny, dawniej obiec, obiecny; znaczyło pierwotnie ‘ogół’, ‘ogólny’, więc akty zaczynano: »wszem w ob(i)ec i komu wiedzieć należy«; »o wszystkich ani z osobna ani wobec«; stąd znaczenie obec: ‘gmina, pospólstwo’, do dziś u Czechów stałe (obecný, ‘pospolity’, obecnost’, ‘publiczność’); u nas jeszcze Biernat około r. 1500 prawi: »obec Samska«, t.j. ‘pospól-
