dobrze pamiętał Polan (stąd niem. Bolan, Polan, Polen, franc. Poulaine, Pologne). Przymiotnik, jak zawsze, polski (-ian- się nie uwzględdnia; wprost od nazwy ziemi, pola, urobiony), stąd jego dwuznaczność: ‘polny’ i ‘polski’, i dlatego zastąpiliśmy ów polski, ‘polny’, przez polny, ograniczając polski do Polan-Polaków. Przymiotnik rodz. żeńskiego: Polska (por. wojska) oznaczał sam kraj, a odmieniał się aż do 19. wieku stale: w Polszcze, nie jak dziś: w Polsce (nie ruska to forma, jak bajano!). Stąd polskość, spolszczyć, polszczyzna.
polano; prasłowiańskie; cerk. polěno; ‘drzewo na opał, na poleni suszone’ (»niemasz na poleni drwa«), więc może od palenia przezwane (urobione jak kolano); inni je od poł-, ‘płatania’, wywodzą; polenia w 15. do 17. wieku zwała się i polednią: r. 1500 polednia ‘przyrząd do suszenia drew na opał’, r. 1532 polednia ‘sicanium’, ‘duże żerdzi w chacie nakształt półki do wieszania rzeczy’; »na poledni zawiesić«, ‘na kołku’ (i zapomnieć o tem). W polednia -d- niepierwotne, wedle wzoru nakowa(d)lnia, jedlce i podobne.
pole, pólko; polski, dziś polny, ale jeszcze w 15. wieku polski znaczy ‘dziki, rosnący na polu’. Od pole: polować, polowanie itd., jak rus. polewat’ (u nich i o ‘bohaterach’, polanica). Dalej polana, polanka, u wszystkich Słowian. Prasłowo; od tegoż poł-, co i w płonym, płoninach (p.); rus. połyj, ‘otwarty’, połowodje, ‘pełnowodzie’ (o ‘wylewie wód’), cerk. polje; łac. palam, ‘otwarcie’ (przeciwne do coram, skąd nasze koramizować, ‘wyłajać we cztery oczy’); od pnia pelā-, istniejącego w lit. pło-ti, ‘płaszczyć’, płonas, ‘cienki’, grec. pelanos, o ‘cienkich i płaskich rzeczach’, łac. planus, ‘równy’ (o polu), niem. Flur. Od pola przezwani Polanie (p.), Opole (i nazwa ‘powiatu’), Sępolno, i. i.
polej, rodzaj ‘mięty’, z niem. Polei z łac. pulegium; od 15. wieku znane; od nas na Ruś przeszło; jest i u innych Słowian (Czechów, Słowieńców).
pół, połowa, przepołowić; południe; północ; społu, pospołu; spólny, dziś i wspólny, ale tylko spólnik; spółka, społeczny, społem; pospolity, pospolitować się, pospólstwo; południca i przypołudnica, o ‘demonie południowym’ (może tylko z psałterza pochodzi); połudzienny obok południowy; połowica (i o ‘żonie’); połowień w biblji, ‘obolus’ (»halerz« u Leopolity), czeskie raczej, naśladuje niem. helbelinc (od halb, ‘połowa’). W drukach 16. i 17. wieku, Łazarzowych i i., a również w rękopisach, pół- we złożeniach stale się przez u pisze: »w pułmilu«; »do pułnocka«; »pułszkarłacie«, »w pułboru«. W dawnych złożeniach przeważa połu: połuwłoczek, połuśledzie (na roli), połuważek (w biblji), połumierze (wszystko w 15. wieku), połunocny; poł- był pniem na -u. U innych Słowian tak samo. W cerk. poł i ‘brzeg’ oznacza: ob on poł, ‘po tamtej stronie, na tamtym brzegu’, i ‘rodzaj’ (jak i dziś w rus.): mążĭsk i żenĭsk poł. P. poła.
poła, polica, półka (pisane mylnie i przez u); rus. poł, ‘podłoga’ (na połu), cerkiew, itd. polica, czes. police, ‘półka’; od peł-, poł-, ‘rozcinać, rozpłatać’; ind. phalati, ‘pęka’,
