dzać, prawdopodobny, itd., a dalej sprawiedlny i sprawiedliwy ze swojemi urobieniami. Prawdą nazywał się w 16. i 17. wieku ‘przybór stołowy’, niem. Schüsselring, ‘koło (żelazne lub inne), na które misy gorące stawiano’, np.: »obrus pościele, prawdę w środku położy«, i na tej dwuznaczności »prawdy« jeszcze Potocki liczne stroił dowcipy (np.: »prawdę lubiąc... stawiać potraw na stole starożytność broni... tę na obrusie, onę kładziono na stole«), których wydawcy nie rozumieli; w wokabularzu krakowskim r. 1537: »postaw prawdę«, ‘stell den Schüsselring’.
praźnik, słowo ruskie, prażnik, »kierchmasz albo praźnik« u »Rusina« Orzechowskiego; z ‘kiermaszu, odpustu cerkiewnego’ przeniesione na ‘bal, ucztę’: »teraz mają księża tak wiele praźniku«, Górnicki, w znaczeniu uszczypliwem; dosłownie: ‘dzień próżny, t.j. nieroboczy, niedziela’.
prąd, znaczy wraz z prądowiną i ‘drzewo do rzeki obalone’, nad którego prądem »szkuta« się rozbija; »wrzodów prędanie«, ‘nabieranie, żar’; prądać się, ‘rwać się’; prędki, na prędce; prędko; w stopniu wyższym obok prędzej i pręcej, jak we zdrobniałych pręciuchny, obok i zamiast prędziuchny, wedle wymowy i pisowni: prętki; prąd, prędki, to stopień o (prond-) wobec nieistniejącego u nas prend-; por. rus. prjanut’, prjadat’, ‘skakać’, cerk. wŭspręnąti, ‘ocknąć się’, naprędati, ‘naskakiwać’, serb. predati, ‘drżeć’, prenuti, ‘ocknąć się’. U nas istnieje tylko jeszcze bardziej skrócone soprznąć, ‘zskoczyć’ (t. j. soprĭnąti?). Prasłowo, utraciło nagłosowe s-; w litewskiem go brak; jest niem. średniowieczne sprinzen, ‘skakać’ (stąd nasze spryńzle, ‘skoki’), sprenzen, ‘sikać’, spranz, ‘skok’, ale dzisiejsze springen, Sprung (nasze morspręgi, z Mordsprung), sprengen, p. pręga. Por. prząść, przęsło.
precel, pracel, praclik, od 15. wieku, ‘obarzanek’, z niem. Bretzel.
precz, p. prócz.
pręga, prążka, ‘smuga, pas’, pręgaty w biblji, popręgi, od prężenia, więc prężyć, sprężyna, sprężysty (rus. prużina, ‘sprężyna’, dawniej i u nas prężyna, prężynka); na-, wyprężony, itd. To z wokalizacją o: prong-, por. cerk. prąg, o ‘skoczkach, konikach polnych’, niem. sprinke, ‘konik’, Sprenkel, czasownik sprengen i springen; z e: preng-, nasze prząc, tylko we złożeniach: zaprząc, zaprzęgać, wyprzęgnąć, przyprząż, sprzężaj, sprzążka, przążka, rus. prjażka. Prasłowo; obok owych niemieckich lit. springti, sprengēti i sprangus, o ‘duszeniu, dławieniu’. Temat oboczny z u, y: rus. prygať, prygnut’, ‘skakać’, pryżok, ‘skoczek’, pryguntrawa albo skakuntrawa lub rozrywtrawa bajeczna (otwiera zamki).
pręga, dawna pożyczka (14. wiek), obok nowszej, pręgierz, z niem. Pranger, pierwotnie ‘widowisko’, później ‘rusztowanie katowskie’; por. niem. prangen, ‘okazywać się’.
pręt, pręcik, zbiorowe prącie (z prącia plotą kosze); prasłowiańskie, z wokalizacją o; z wokalizacją e: przęt, sprzęt, sprzątać, uprzątnąć; w cerk. przeważnie o ubiorze, »(płaszczem) opręta ji«, rus. prjatat’, ‘chować’. Oboczna postać z u, y: pruciać i pryciać, ‘biegać, wścibiać się’, rus. prytkij, ‘prędki’, od pryt’, ‘galop’. Inna oboczność co
