irańskiej nazwy ‘brodu’?), grec. Pyretos; Brutos u cesarza Porfirogenity około r. 950 dowodzi, że słowiańska nazwa nie z rumuńskiego poszła, bo w r. 950 żadnych Rumunów tam jeszcze nie było. Mapy średniowieczne zowią go Alanus fluvius, ‘rzeką alańską’, od Alanów, przodków dzisiejszych Osetów kaukaskich. Ci zwali się w średniowieczu, u Arabów, Greków, Rusi, Asami (aśu, ‘szybki’), Jasami; od nich nazwa miasta mołdawskiego Jassy (starorus. jasskyj torg, t. j. ‘targ alański’). Alanją nazywało się wybrzeże czarnomorskie od Teodozji do Ałuszty; nazwa Alanów powtarza się może w nazwie Roksolanów (irań. raochszna, ‘jasny, błyszczący’), szczepu sarmackiego (wszyscy, wraz z Scytami, irańskiego początku), niegdyś między Dnieprem a Donem osiadłego; nazwę przenieśli humaniści dowolnie na ‘Ruś’, i stąd u Zimorowiców Roksolanki: ‘ruskie panny’.
prychna, ‘mędrochna’ (o ‘doświadczonej’); pieśń erotyczna o Prychnie i Bieniu, dosadna; »na pryszkę«, ‘na jarmark sędomirski na św. Pryscyllę’.
prymiera, w 17. wieku, nazwa gry w karty: »jako w pasza albo prymierę«, »drudzy krępą trapili prymierę«; obce, jak wszelkie inne nazwy karciane: rumel, rusz, simodynajciet itd.; por. prymus, prym (stąd i ludowe prymny), prymas, pryncypał, od łac. primus, ‘pierwszy’, princeps, itd.
prysa, ‘laska, drąg’, u flisów, z niem. Spriess (w tem samem znaczeniu), bez nagłosowego s-.
prysk, ‘żar’; ‘pysk koński’; pryskać, ‘parskać’, »pryskować żelazem rozpalonem«; prysnąć; pryszcz(yk); pryszczel; pryskirnik (roślina); to samo co bryzg, bryzgać, prasłowo; cerk. prysnąti, serb. prskati, czes. prýskati, pryskýrz, ‘pryszcz’.
przaśny, o ‘chlebie niekwaszonym, macy’, o ‘wodzie słodkiej’, o ‘potrawie bez smaku’; przaśnik (chleb), prześnica (»święto prześnic«, biblja); por. Przasnysz; prasłowo; cerk. oprĕsnok, ‘chleb niekwaszony’; lit. prieskas (więc słowiańskie z *prěskny; przyrostek samo -n, jak w ciasny, prokny, żelazny); znaczenie: ‘świeży’, niem. frisch (z frisk)? W biblji parokrotnie z r: »praśny chleb«, praśnice.
przączek, r. 1472 i 1532 o owadzie zbożowym; czy *prążek, od cerk. prąg, ‘konik’(?).
prząść, przędę, przęślica, przędza, przędziwo, przędziono, przędzalnia, itd.; przęsło, i ‘warstwa’; prasłowa, brak nagłosowego s-; lit. sprindis, ‘piędź’, sprendżiu, ‘mierzę piędzią’, niem. (anglosaskie) sprindil, ‘przęśliczka’. Tak samo u wszystkich Słowian: cerk. prędą, pręsti, prężda, ‘przędza’, pręslica, rus. prjaża, prjadu; łotew. spredule, ‘przęślica’. Pokrewne i z pręg-, ‘prężyć’, jak niem. spinnen, ‘prząść’, z spannen, ‘prężyć’. Tu należy i dawny zwrot: »po przęckę«, t. j. ‘do miary’, od przęcka (z przędz-ka), niby ‘przęsło’, ‘klamra’ u pasa, szlei. R. 1500: »motowidło albo przęśleń«; i to słowo prasłowiańskie: czes. przeslen, łuż. priaslen, serb. prszljen (!), słowień. preslen
prze; zeszły się w niem dwa pierwotnie zupełnie rozdzielne przyimki-przystawki: pro (p. wyżej pra-) i prasłowiańskie *per, lit. per i par, ind. pari, grec. peri, łac. per, goc. fair-, niem. ver-. Wedle głosowni słowiańskiej takie złożone jak np.
