od Hund: ‘na psa sprowadzać, na psotę’.
psyk, psykać, psyknąć, dźwiękonaśladowcze, o ptactwie, o trzeszczącem świetle, itd., urobione jak ksyk (kszyk), prztyk, pstryk, bzdyk.
pszczoła, dopiero od 16. wieku, zamiast dawniejszego pczoła (sz wsunięto), a to z *bczoła, przez upodobnienie b do bezdźwięcznego cz; pień bŭk-, od ‘bęczenia’; bąk i bczoła (przyrostek -el- przy nazwach podobnych nierzadki, por. dzięcioł, kwiczoł) poszły więc z tego samego pnia, od odmiennej wokalizacji. U Czechów wczela (z bczela), a stąd nazwa herbowa Wczele. Urobienia: pszczeli, pszczelarz, pszczelnik, pszczelnictwo; nazwy roślinne wszelakie; zdrobniałe pszczółka. Stanko (r. 1472) pczelnikiem nazywał ‘pierzgę, wosk czarny’. Nazwa ogólnosłowiańska, obca Litwie (lit. bi-tis od tegoż pnia co i niem. Bie-ne). Inni Słowianie odrzucają i nagłosowe b: cola. Cerk. bŭczeła (i bĭczeła), rus. pczeła, serb. pczela i czela, (p)czelac, ‘ul’, słowień. czbela.
pszono, nazwa ‘prosa otłuczonego’; od pchać (p.); pszonak, pszonka, roślina ‘erysimum’; pszenica, dawniej i ludowe pszeńca, ze skrótem (jak szubieńca, szkleńca); pszenny, nie pszeniczny. Ta prasłowiańska nazwa wyparła pierwotną, pyro, co przeszła na inne zboża lub na perz, jak (nietylko) u nas. I pszeno i pszenica prasłowiańskie, powtarzają się wszędzie tak samo; już w cerk. oboje, narzeczowe (bułg.) czenica; prus. som-pisinis (dosłownie ‘z pszenną’, t. j. mąką), ‘chleb gruby’. »Porwano diabłu młóto, pszonnak i pokrzywy«, »pokrzywy, osty i pszennaki«, w 17. wieku, odnoszą się do wróblego pszonaku, chwastu (?).
ptak, dawniej ptach, więc zdrobniałe: ptaszek; ptaszysko (mylnie ptasisko, dla uwydatnienia owego -i-), ptaszę, ptaszy (mylnie ptasi, jak mysi, dla tej samej niemądrej przyczyny); ptactwo obok ptastwo (biblja); ptaszyna, ptaszynka, i rodzaj ‘strzelby’; ptaszyniec; w cerk. pierwotne pta, rus. potka i ptica, ptieniec, ‘gniezdnik’; od ‘latania’: ind. pat, ‘lecieć’, pat-atra-, ‘ptak’, grec. petomai, ‘latam’, eptēn, ‘leciałem’, pteron, ‘skrzydło’, łac. peto, ‘dążę’ (stąd impet, impetyczny), penna, ‘pióro’, z *pesna, *petna (stąd penał, penalik), niem. Feder i Fittig; w ind. i grec. pat (pet) znaczy i ‘padać’ (piptō), niem. finden ‘napaść na co, znaleźć’. Inni odwodzą albo od nazw dla ‘jaja’ (litew. pautas), podobnie jak grec. oīos, łac. avis, ‘ptak’, z nazwy ‘jaja’, ōon, ovum, albo zestawiają wraz z łotew. putns, ‘ptak’, jako »młode« z ind. pota-, ‘młode’, putra-, ‘syn’, grec, pōlos, ‘żrebię’, łac. pullus, ‘młode’, i puer, ‘chłopiec, dziecko’, niem. Fohlen i Füllen, ‘łoszak’. Wybór trudny; ptak, ptach, od pta- z przyrostkiem -k (jak znak).
pu- zamiast pó-, ogólne w dawnej pisowni, szczególniej w 16. wieku, nawet w pułtora, pułnoc; pułhak (czes. polouhák, z niem. Halbhaken), rodzaj ‘strzelby’; pułapka, ‘samołówka’, zamiast połapka, od łapać, czes. polapka; pułap, ‘powała stropu, sufitu’, z niem. Laube, i w dzisiejszej pisowni zachowane; inne zaginęły, np. pukład(ka) albo i pukłat (na wozie).
publika, publikować, publiczny, publiczność; przeciwstawienie do prywata; dalej: ‘festyn’, ‘zjazd, zgromadzenie’; publikacja; z łac. publicus z dawnego *poplicos, od populus, ‘lud’. Tu i łac. res publica,
