rzeczpospolita dosłownie tłumaczone za naszych pseudo-rzymskich czasów; z tego republika (przeciw monarchii).
puc, pucek, pucka, ‘ostatnia część warg’, ‘kończyny palców’; ‘całus’; ‘wydęcie warg’; ‘chłopeczek’; stąd pucołowaty i pucaty; wszystko oboczne do pęc- (napęcniały), p. pęc(z) pod pęk.
puch, ‘to, co się unosi’, ‘piórka miękkie, meszek, włosie’; obok tego i pęch, ‘zapach’ i ‘zaducha’; puchowy, puchówka; puszyć się, ‘nadymać się', napuszony, napuszysty; puchnąć, puchły, puchli(z)na, złożenia z na-, o-, z-, za-; p. pulchny. P. pycha; por. pach.
pucować, ‘czyścić’, z niem. Putz, putzen, szczególnie w gwarze wojskowej, »pucować buty«; pucówka (jak frycówka); a był i pucer.
pud, pudowy, ruska nazwa wagi (40 funtów), z niem. Pfund (n w dawnych pożyczkach wypada), a to z łac. pondus, ‘waga’, do pendere, ‘wisieć’ (stąd dawne ponderować, ‘ważyć’).
pudło, pudełko, pudełeczko, od 16. wieku (1532 r.), z niem. Paudel (»paudeln und lischken mit Fischen« w Prusiech w połowie 16. wieku); pudło, ‘o chybionym strzale’, pudłować, od nazwy psa: pudel, również z niemieckiego, znacznie młodsze jednak.
puery, ‘żacy przystrojeni do komedji’ (w 16. i 17. wieku), z łac. puer, ‘chłopiec’.
puf, we wszystkich znaczeniach: puf na głowie, puf do siadania, itd., z franc. pouf; tylko nazwa gry z niem. Puffspiel.
pugilares, skrócone pulares, przejęte żywcem, nawet z obcą końcówką (zamiast pugilar), z łac. pugillares od pugillus, ‘tabliczka’.
puginał, z włoskiego (pugnale), jak sztylet (stiletto) i daga (p.), gdy deka, ‘sztylet’, z czeskiego.
puha, ruskie, w 16. wieku, zamiast ‘bicza’, p. pęga; pisano mylnie i puwa (Zimorowic).
puhacz, puchacz, od 15. wieku z ch, do czego i puszczyk, ‘odmiana mniejsza sów’; rus. pugacz, niby od straszenia (pugať); przezwany »od puhania strasznego w nocy«.
puhar, ‘czara, czasza’, z niem. Becher, u Węgrów pohár, serb. słowień. pechar, cerk. pechar i pachar w nazwie ‘czasznika’: pacharnik, łuż. bjechar, staroniem. behhar i pehhari, łac. średniowiecz. bicarium.
puk, puki, pukać, puknąć, pukawka, pukanie, pukanina; wypuczyć (np. oczy); p. pęk, pękać, pęknąć, pęcznieć, bo to oboczne u obok nosówki; »śmiać się do rozpuku«, t. j. »do rozpęku«.
pukiel, pukla, wszelka ‘okrągłość, wypukłość’, u włosów, ozdób nabijanych na tarczy, uprzęży), z czes. pukle z niem. Buckel; puklasty, wypukły, wypukłość; puklerz, ‘tarcza’ (por. franc. bouclier, z niem.).
pula, ‘stawka’, ‘partja’, wyraz 19. wieku, więc z franc. poule (od łac. pullus, ‘nasiadka’), nie z włos. puglia, ‘stawka’.
pulchny, od połowy 18. wieku, przestawione z dawnego puchlny od puchnąć (p. puch).
pulpet, (do rosołu), z włos. polpetta, ‘kluseczki, gałki mięsne’, ‘figatele’ (z włos. ficattola), od polpa, ‘mięso’.
pulpit, ‘stolik czy podkład do pisania, czytania’, z łac. pulpitum.
puls, pulsowy, pulsować, z łac. pulsus od pellere, ‘bić’.
pult, pultynek, ‘szkatułka’, z niem. Pult z łac. pulpitum.
