gula (skąd i reguła), co i ‘łatę, szynę’ znaczyło (od rego, p. regiment). Nazwa polska była zawora.
rygor, ‘przymus’ (prawny): »pod rygorem«; rygorysta, ‘skrupulat, ściśle liczący się z obowiązkiem czy służbą’; rygoroza, ‘egzamina ścisłe’; z łac. rigor, ‘karność’, od rigēre, ‘sztywnieć od zimna’. Z niem. rīge (Reihe) włos. riga, ‘rząd, linja, linjał’, a z tego nasze rygi: »pisać na rygach«, »rygować papier«, ‘linjować do pisania nut’. Ale ryga, reja, ‘suszarnia zboża’ (na Białej Rusi), słowo zupełnie odmienne, też obce.
ryk, ryczeć, ryknąć, rykowisko (‘czas i miejsce rui jeleniej’), o głosie jeleni, wołów, lwów; urobione stałym w podobnych nazwach przyrostkiem -k (por. dźwięk i t. p.) od pnia ry-, lit. rūkti, ‘ryczeć’; prasłowiańskie rykati (to samo), niem. stare ruhen, ‘ryczeć’; ryk u wszystkich Słowian, u Serbów jest i ruk, ‘ryk’.
rym!, dźwiękonaśladowcze; rymnąć, ‘uderzyć o ziemię’, hrymnąć, dawniej nieznane. Por. rum!
rym, dawniej ‘wiersz, poezja’; z niem. rīm (Reim); dawniej szczególniej o ‘uszczypliwych wierszach’; w dzisiejszem znaczeniu od połowy 17. wieku (kadencja jeszcze w 18. wieku); rymować, nierymowny; złożenia: rymopis, rymokleta; rymarz ‘poeta’, w 16. wieku. Niemieckie rīm (z franc. rime z rhytme) znaczyło również tylko ‘wiersz’ i używa się w dzisiejszem znaczeniu dopiero od Opitza, t. j. od 17. wieku.
ryma, ‘rheuma, katar’, z łac. i grec. rheuma; romatyzm w mowie pospolitej, zamiast reumatyzm.
rymarz, ‘siodlarz’, z niem. Riemer, od Riemen, ‘rzemień’. Inne rymarz p. rym.
ryna, rynna, rynwa, dla ‘ścieku wody’, z niem. Rinne od rennen, ‘biec’; stąd i rynsztok; od 14. wieku ogólne.
rynek, rynkowy, ‘plac miejski, targ’, w Krakowie i Lwowie szczególniej o ‘środku miasta’; wedle dawnego osadnictwa niemieckiego, Ring: ‘miejsce wolne, opasane wałami, drzewami’; tak samo u Czechów; z Polski przeszło na całą Ruś, aż do Moskwy. Niemieckie Ring powtarza się w słowach: rynkmacher (‘robiący pierścienie’, wyliczany śród rzemieślników mniejszych); ryngort lub rynkort (Ringgurt, ‘pas do podpinania siodła’); ryngraf (‘blaszka wypukła, noszona na piersiach, z Matką Boską lub Chrystusem; przy mundurze pod szyją, z orłem, liczbą pułku’; niem. Ringkragen). Niemieckie Ring poszło z dawnego hring, a to jest (z inną samogłoską) to samo co nasze krąg (p.).
rynka, ryneczka, ‘naczynie kuchenne z rączką prostą’, z niem. Reindel (czes. rendlík, rendlice); stąd (?) i rądel, rądlik, pisane i przez on: rondel, niby z franc. rondelle, z czego poszedł tylko rondel forteczny.
rypać, rypnąć (np. drzwiami), ‘grzmotnąć, palnąć’; od ryp, urobionego przez -p od ryć; rypać się w czem; to rypać u nas tylko i u Łużyczan, mogłoby jednak należeć do rozgałęzionego pnia: lit. raupyti i ruopti, ‘kopać’, rupas i rupus, o wszystkiem, co ‘nierówne’, ind. ropa-, ‘dziura’, ropajati, ‘odrywa’, rupjati, ‘rwie go w brzuchu’, łac. rumpere, niem. Raub (z roub) i raufen.
rys i rysa, oboje z niem. Riss, nabrało osobliwszych znaczeń: rysa,
