riekti, raikyti, ‘krajać chleb’, riekē, łotew. rīka, ‘kruma chleba’, ind. rekhā-, ‘rys’, grec. ereikō, ‘rozdzieram’, niem. Reihe (dawne rīga, rīhe); brak odpowiednika u nas.
rzęsa, u powiek; nazwa rośliny na stojącej wodzie, ‘lemna’ (wodna soczewica tłumaczy nazwę łacińską); także rząsa, ‘kotki (kwiatostan) leszczyny i olchy’; rzęsisty, ‘obfity’, u nowszych pisarzy i rzęsny. Pierwotnie oznaczała rzęsa wszelakie ‘wiszące ozdoby, frendzle, rąbki’, dalej ‘ozdobę, strój’ (szczególnie w serbskiem: ures, ‘strój’, resiti i uresiti, ‘dekorować’); cerk. ręsa, czes. rzása, słowień. resa (roślina wodna), itd.
rzężeć, rzężał; są i postaci odmienne, rzęził. U nas tylko o głosie, chrapaniu, jak w bułg. rŭnża, ‘mruczy’, serb. reżnja, ‘warczenie’, regnuti, ‘warknąć’, ale cerk. ręgnąti o ‘otwarciu ust, rozdziawianiu’, słowień. »zemlja regne«, ‘pęka się’, rega i reża, ‘otwór’. Obok reng- jest rong-, p. urągać się. Znaczenie pierwotne: ‘otwieranie (i ust, skalenie)’; lit. z odmienną gardłową: renż-ties i ranżyties, ‘wyciągać się’, ind. rndzati, grec. oregō, łac. rego, ‘kieruję’ (z mnóstwem urobień, od rex, ‘król’, do rector, itd.), niem. recken, sich recken, ‘wyciągać się’.
rznąć, z pierwotnem r-z, imiesłów rzli (‘rznęli’), więc do rzezać (p.), z półgłoską między r-z zaniemiałą; brak podobnej postaci u innych Słowian; do rznąć (rznięcie) z licznemi złożeniami: dorznąć, zarznąć, poderznąć, wyrznąć, i t. d., dorobiono w nowszych czasach częstotliwe rzynać, zarzynać, itd. (wedle zaczynać, zacinać, do zacząć, zaciąć), zupełnie obce dawnej polszczyźnie, zamiast jedynie poprawnego rzazać.
rzodkiew, drugi przypadek: rzodekwie (jak cerkiew, cerekwie; korzkiew, korzekwie); od 16. wieku: rzodkwi; rzodkiewka, rzodkwiany; prasłowiańska pożyczka z niem. Rettich z łac. radix, t.j. ‘korzeń’, z Syrji do Włoch za pierwszych cesarzy przeniesiony. U nas io z ie, gdy u innych Słowian miękka półgłoska na tem miejscu, wedle czego należałoby oczekiwać: *rzedkiew; postać jednak chwiejna, ruska pisownia riedka, z ě, fałszywa; u Serbów rodakwa zupełnie nieprawidłowe, oprócz dziwnych innych postaci, andrkwa, rdakwa; słowień. retkew, czes. rzedkew.
rzut, rzucić, rzucać, rzutki i rzutny; zarzut; zarzutka; wyrzut; inne liczne złożenia; zrzucenina, ‘ruina’; prasłowiańskie z rj i samem r, rutiti; postać oboczna z ą, rątiti, powtarza się u nas w 15. wieku: rantem; na Litwie wyłącznie z nosówką, o ‘karbach’ i ‘balach, belkach’: rantyti, ‘karbować’, ranstas, ‘bal’. Co do oboczności głosek u, iu, ą, por. gnuśny, gnius i gnąs. Czes. rzítiti i routiti, rouceti. P. Urzuty.
rzwieć, dawniej rzwać, ‘ryczeć’, rzwiąc (‘rycząc’, o lwie); odmiana właściwa była: bezokolicznik rzuć, czas teraźniejszy *rzewę, skrócone rzwę (por. rzkąc do rzec); zarzwaw, w biblji (»westchnął«, Leopolita); r. 1500 rzvye można czytać rzwie i rzuje, co Mączyński r. 1564 wyraźnie wypisał: rzuję, ‘ryczę’. Pień ru-, p. ruja i rzewny; cerk. z j: rjujen, rjuin, ‘wrzesień’ (czes. rzijen i zárzi, ‘październik’ i ‘wrzesień’).
rzyć, ‘tyłek’; babia rzyć, nazwa
