Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 537.jpeg

Ta strona została przepisana.

silon«, puławski), »postrobi się sierce« (»poćwirdzono będzie«, puław.); i narzeczowe ostróbka i ostrubka, o ‘zimnicy, febrze’; czes. ostrabiti se, ‘przyjść do sił’; to i cerk. ustrabiti, o tem samem znaczeniu, dowodzą pierwotnego *storb-, z półgłoską cerk. ustrbnąti, ‘skrzepnąć’ (p. starbać), rus. stierbnut’, ‘czerstwieć, usychać’. Prasłowo; greckie sterfos, ‘twarda skóra’, niem. sterben, ‘umierać’, nord. starf, ‘praca’; brak w litewskiem.

strofować, strof, sztrof, z niem. Strafe, strafen, ‘karać’ (nieznanego początku); już w psałterzu strofowanie (ale »nagabanie« w puławskim).

strój, stroić, strojny; nastrój, nastrajać; strojniś (w 17. wieku i strojnat); stroisz, ‘dzierżak’; strój dziś o ‘ubiorze’, pierwotnie tylko o ‘przyborach’ wszelakich: »wszelkiego stroja spiewającego«, biblja (»wszelkiej muzyki«, Leopolita), stroić w psałterzu i i. zawsze tylko ‘czynić, działać’ (np. złość itp.), ale i: »palce stroili są żałtarz«; w biblji »stroić gody«, ‘urządzać’, »strojący synów«, ‘przełożeni ich’; »stroje bobrowe« (por. wyraz: potrzeby), »stroje męskie«; strój, ‘sposób’; w cerk. stroj ‘rząd’, stroiti ‘sposobić’, u Słowieńców i Serbów stroiti ‘garbować skórę’, rus. stroj ‘rząd, szereg’; od pnia strei-. U Czechów stroj ‘maszyna, mechanizm’.

stroka, mylnie strzoka, ‘pas, strefa’, ‘obrót’, ‘punkt’ (por. rus. stroczka, ‘linja’); przestarzałe, jak i czasownik stroczyć, ostroczyć (od gusł, ohydzających ludzi, np. małżonków przeciw sobie): »choć się dziś tak jedno drugim stroczy« (‘hydzi’); »zaraz się ostroczy« (‘wściecze’); »samo im niebo czart ostroczy«; »pannę umiem ostroczyć«; »każdy się nią ostroczy« (‘brzydzi’). Pień strek-, strok-; cerkiewne strknąti, ‘kłóć’, strk i strěk, o ‘ślepiu’, strěkati, ‘kłóć’ (o owadach), rus. striek, striekat’, czes. sztrzeczek, ‘ślep’, sztrzikati; nasze strzykać, strzekać, o ‘bólu kłójącym’, »bydlę pstre i strokate« (później pstrokate), »konie strokate«. Tu i rus. striekať, ‘parzyć’ (o pokrzywie), czes. strkati, ‘trącać’, serb. strcati, ‘sikać’. Prasłowo; brak w lit.; przytaczają anglosaskie stregdan, ‘sypać’. Por. stark, sterczeć, z odmiennem następstwem płynnej.

stromy, ‘spadzisty’, od pnia strem-, strom-, p. strzmić; u innych Słowian z półgłoską miękką: rus. striemgław, ‘głową naprzód’, striemiť, ‘pędzić’; cerk. strm(en), ‘spadzisty’, ustrmnąti, ‘rzucić się (z góry)’, serb. (liczne) strm(en), strmina, ‘spad’, strmoglawice; p. strzemię. U Czechów strom, ‘drzewo’, zbiorowe stromowí; strmý, ‘stromy’, strzemhlaw, ‘głową naprzód’ (skoczyć).

strona, stronić, stronny, stronnik, stronniczy; stronica (nie stronnica!); w biblji stroń, ‘obok’, »stroń włości« (»naprzeciwko«, Leopolita), »stroń drogi« (»za drogą«, Leopolita), »stroń miasta ku zapadu słuńca« (»na zachód od miasta«, Leopolita), jak w cerk. strań, strań sebe, ‘koło siebie’; »z obu stronu« (obustronny). Prasłowo; od pnia ster-, stor-, p. strzeć (strona to samo co przestrzeń; inna wokalizacja, stern-: storn-; por. przestronny), storzyć; strona z pierwotnego *storna (por. grec. sternon, ‘pierś’, ind. stīrna-, ‘rozpostarty’), a to ocalało w kaszub. nazwie dla ‘flądry’: starniew i starnia, dla jej szerokości. Złożenia: postronny, postronek (‘co po stronie’), o ‘powrozie’, czes. postraniek